چهارم ژوئن ۱۹۹۶ روزی که موشک آریان ۵ منفجر شد!

بالاخره بعد از ۷ میلیارد دلار هزینه و ده سال زمان برای توسعه و طراحی موشک بدون سرنشین آریان ۵، مهندسین آژانس فضایی اروپا شاهد پرتاب موشک آریان ۵ در کورو گویان فرانسه خواهند بود. همه‌چیز آماده پرتاب بود. وضعیت هوا در سایت کورو برای پرتاب مناسب بود و هیچ مانعی برای انتقال پرتابگر به سکوی پرتاب وجود نداشت، به شکل خاص رعدوبرق وجود نداشت و میدان‌های الکترومغناطیسی اندازه‌گیری شده در سایت ناچیز بودند، تنها میدان دید باعث ایجاد نگرانی و عدم قطعیت در پرتاب‌شده بود که بعد از چند ساعت مسئله مرتفع شد.

بعد از یک بار کنسل شدن پرتاب (میدان دید) بالاخره در ساعت ۹ و ۳۳ دقیقه و ۵۹ ثانیه به‌وقت محلی احتراق موتور Vulcain و دو بوستر سوخت جامد شروع شد. آریان ۵ بعد از ۳۷ ثانیه پرواز به‌طور ناگهانی از مسیر خود خارج شد و درنهایت سیستم خود تخریبگر آریان ۵ فعال شد و موشک آریان ۵ به همراه دو ماهواره‌ای که حمل می‌کرد درمجموع به ارزش ۵۰۰ میلیون دلار منفجر شد.

۰٫۷ ثانیه آخر پرتاب یعنی درست ۳۶٫۷ ثانیه بعد از پرتاب، شروع زنجیره‌ای از اتفاقات بود که باعث فعال شدن سیستم خوب تخریبگر موشک شد. اما واقعاً چه اتفاقی افتاد، در ادامه به بررسی اتفاقی که برای آریان ۵ افتاد می‌پردازیم. در ۳۶ ثانیه اول پرتاب همه‌چیز به خوبی پیش رفت و مشکلی نبود، بعدازآن سیستم مرجع اینرسی (Inertial Reference System) از کار افتاد و به دنبال آن سیستم پشتیبان مرجع اینرسی نیز از کار افتاد، به دنبال آن سیستم کنترلر پرواز از کار می‌افتد و نازل موتور Vulcain به‌شدت تغییر جهت می‌دهد و باعث انحراف موشک از مسیر اصلی می‌شود، و درنهایت سیستم خود تخریبگر آریان فعال می‌شود.

اما علت انفجار موشک آریان ۵ چه بود؟

به‌طورکلی، سیستم کنترل پرواز آریان ۵ از یک طراحی استاندارد بهره می‌برد. موقعیت موشک و حرکات آن در فضا توسط سیستم مرجع اینرسی (SRI) اندازه‌گیری می‌شود، این سیستم پردازنده (کامپیوتر) داخلی خود را دارد که در آن سرعت و زاویه حرکت و کلی داده حرکتی دیگر را با استفاده از پلتفرم اینرسی نظیر ژیروسکوپ های لیزری و شتاب سنج محاسبه می‌شود، داده‌های SRI از طریق دیتابیس (برای خودم هم عجیبه که دیتابیس ولی در مقاله دقیقاً ذکرشده دیتابیس) به کامپیوتر داخلی کنترل پرواز منتقل می‌شود و با استفاده از داده‌های SRI نازل‌های سوخت جامد و موتور برودتی Vulcain را از طریق ولوهای سرو و محرک‌های هیدرولیکی کنترل می‌کند.

حال که با ساختار کلی کنترل پرواز موشک آریان ۵ آشنا شدیم، بیایید باهم به زنجیره اتفاقاتی که موجود شد مأموریت ۵۰۱ با شکست مواجه شود بپردازیم:

با دقت در زنجیره بالا درمی‌یابیم که اگر برنامه برای آریان ۵ نوشته‌شده بود احتمالاً این اتفاق رخ نمی‌داد، چراکه در چند ثانیه اول پرواز موشک شتاب کمی دارد و احتمالاً خطای Operand اتفاق نمی‌افتاد، یا اگر خطای Operand هندل شده بود این اتفاق نمی‌افتاد.

منبع 1، منبع 2، منبع 3