فلاتر (Flutter)، جانشین کیوت (Qt)؟

به روز رسانی 19 خرداد – با کمک مهندس کامبیز اسدزاده

خیلی از مهندسین الکترونیک حتماً اسم Qt (کیوت) رو شنیدند، بخصوص اونایی که با سیستم عامل‌های امبدد یا سخت افزارهایی با سیستم عامل ، مثل رزبری پای.. کار کردند و می‌کنند.

ولی شاید خیلی از شما اسم فلاتر را هم نشنیده باشید!

فلاتر یک جایگزین ایده آل برای Qt هست که به نظر به‌زودی جایگزین اون هم خواهد شد!

به روز رسانی: فلاتر جایگزین ایده آلی برای UI (رابط کاربری) هست، نه تمام Qt.

به روز رسانی: هنوز تا پخته شدن اکوسیستم Flutter Desktop راه زیادی داریم و انواع مختلفی از پلاگین‌ها برای دسکتاپ باید تولید بشه، اما اگه پروژه شما بخش موبایل با UI پیچیده هم داره، استفاده از Flutter به شدت میتونه هزینه‌های توسعه رو کاهش بده.

داستان چیه؟

چند ماه پیش خبر رسید که شرکت Digia که مالک و توسعه دهنده اصلی Qt هست، میخواد پشتیبانی بلند مدتش رو از نسخه‌های اوپن سورس برداره و کاربران اوپن سورس رو مجبور کنه از نسخه 5.15 مهاجرت کنند به نسخه 6.

به روز رسانی: شرکت Digia مالک Qt نیست و از سال 2014 در تملک شرکت Qt هست.

این تصمیم اعتراضات زیادی رو برانگیخت، چرا؟ چون نسخه 6 خیلی از قابلیت‌های نسخه 5 رو نداشت و هنوز در حال توسعه بود (هنوز هم همینطوره).

به روز رسانی: قول داده شده در نسخه 6.2 این کاستی‌ها برطرف میشه و نسخه 6.2 در سپتامبر 2021 برنامه ریزی شده که منتشر بشه.

این تصمیم امنیت خیلی از پروژه ها رو تحت شعاع قرار داد، چونکه اگه مشکل امنیتی در نسخه ای از Qt باشه که پشتیبانی بلند مدت نداره، اون نسخه دیگه به روز رسانی امنیتی نمیشه!

همونطور که میدونید امنیت برای همه سیستم ها مهمه، بخصوص سیستم های صنعتی، بالاخص! که اخیرا باج گیری های امنیتی در ایران خیلی رواج پیدا کرده و هر روز خبری از هک شدن یک بیزینس معروف میشنویم!

به روز رسانی: برای دریافت آپدیت‌ها باید از نسخه های 6 به بعد استفاده کنید.

به روز رسانی: اگر به هر نحوی سیاست‌های شرکت کیوت به این سمت برود که ویژگی‌ها و اساس این کتابخانه را تجاری کند، در این صورت بر اساس تعهدات قانونی خود که در زمان دریافت امتیاز کیوت ارائه کرده است، موظف است کد‌های کیوت را با آخرین تغییرات تحویل به جامعه‌ی متن‌باز KDE دهد. بنابراین، جای نگرانی در این وجود ندارد.

به روز رسانی: البته شاید هم باید از کاملا اوپن سورس شدن یک پروژه تا حدی ترسید!

داستان جایگزینی Qt با Flutter در یک پروژه

من که نرم افزاری هستم و خیلی با Qt سر و کار ندارم، از کجا متوجه این موضوع شدم؟

یکی از دوستان ازم خواست که با Flutter برای روی Linux یک اپلیکیشن بسازم و یک کدی بنویسم که بتونه با یک Serial Port ارتباط بگیره، چون میخوان این اپلیکیشن رو روی یک دستگاه Embedded استفاده کنند…!

بعد از اینکه اپلیکیشن رو بهش تحویل دادم، درخواست یک جلسه Skype کرد، گفت یکی از شرکت های همکار در دانمارک میخوان از Flutter برای نوشتن اپلیکیشن برای یک دستگاه Embedded استفاده کنند و نیاز به مشاوره دارند. جلسه که شروع شد، مدیر پروژه شون دلیل استفاده از فلاتر رو “تصمیم کمپانی Digia مبنی بر برداشتن پشتیبانی بلند مدت از نسخه های اوپن سورس 5.15 به بعد” عنوان کرد. از من خواستند تا Flutter رو برای Yocto – نسخه Dunhill بیلد بگیرم، گفتم این کار در تخصص من نیست و از زیر بار این کار (نسبتا کثیف) فرار کردم.

شاید برای شما مفید باشد: آموزش رزبری پای از 0 تا 100

خودشون پیگیری کردند و با افرادی در ایران و سپس آلمان تونستن این کار رو انجام بدن، خوشبختانه شرکت Sony ژاپن قبلا زیرساخت این کار رو فراهم کرده بود و اون ها تونستن سریع نتیجه گیری کنند. مجدد درخواست جلسه دادند در اسکایپ، گفتند “ما 100% فلاتر رو برای این پروژه انتخاب کردیم و به طور کامل Qt رو کنار گذاشتیم!”. خلاصه این باب شروع همکاری بنده با پروژه شون بود و الان تقریبا کمتر از 2 هفته میشه که پروژه شون رو توسعه میدم.

حالا ممکنه سوال بشه چرا از بین گزینه های موجود، فلاتر؟

چرا فلاتر Flutter؟

شرکت گوگل چند سالی بود که مخفیانه روی سیستم عاملی به اسم Fuchsia (فوشیا) و “مجموعه ابزار توسعه اپلیکیشن” جدید خودش کار میکرد.

سال 2017 این مجموعه ابزار توسعه اپلیکیشن رو با نام Flutter معرفی کرد. شعارش این بود که با فلاتر میتونین اپلیکیشن های بسیار سریع و بسیار زیبا رو با یک کد واحد برای پلتفرم های اندروید و آی او اس بیلد بگیرین. اون زمان من خودم با ReactNative و Android بعضی از اپلیکیشن های شرکتی رو توسعه میدادم. این ReactNative رو فیسبوک 2 سال زودتر ساخته بود و دقیقا همین ادعای فلاتر رو داشت. البته ReactNative عقبه و پشتیبانی ReactJS رو داشت که در بین FrontEnd کارها (کسانی که دیزاین تحت وب میزنند) خیلی محبوب بود. با اینکه خیلی جاها اذیت میکرد، ولی خوب راضی بودم که با یک بار کد نوشتن میتونم برای اندروید و آی او اس خروجی بگیرم، و البته کد نویسی و مدیریت وضعیتش (State Management) هم نسبت به کدهای Native خیلی خیلی ساده تر بود.

من اون زمان اخبار و مقالات رو خیلی دنبال میکردم، تا اینکه خیلی اتفاقی یک مقاله در رابطه با Flutter دیدم.

زبان برنامه نویسی فلاتر، زبان Dart هست که چند سال پیش توسط گوگل ایجاد شد. برام نا آشنا بود همه چیز، زبان، سینتکس، نحوه دیزاین و خیلی چیزها، در اولین برخورد خیلی جدی نگرفتم موضوع رو تا اینکه ماه آینده دیدم تعداد محتوایی که در این رابطه تولید میشه خیلی بیشتر شده (ویدئوهای آموزشی و مقالات و …)!

رفتم سراغ مقایسه، باید مطمئن میشدم این جریان یک جریان هیجانی نیست و مثل بقیه محصولاتی که گوگل بیخیالشون شده، از بین نمیره؟!

حدودا اوایل 2019 بود که اپل تصمیم گرفت تمامی اپلیکیشن های ایران یا فارسی زبان رو از فروشگاه خودش برداره، و اون اشتیاق من برای تولید اپلیکیشن iOS به شدت کم شد.

با اینکه مشتری هامون تقاضا داشتند که اپلیکیشن ها رو برای iOS هم خروجی بگیریم، اما راه حل مناسبی برای این کار نداشتیم (البته با دانش اون زمان..!).

یکدفعه سال 2020 گوگل با یک سورپرایز اومد و اعلام کرد که الان میشه با فلاتر برای Mac OS و Linux و Windows و WEB هم خروجی گرفت. میخوام سر به تن ویندوز و مک نباشه، ولی وب؟ لینوکس؟ واقعا؟ بله این خواب نبود…! توی این 4 سال فلاتر آنچنان محبوبیتی پیدا کرده و آنقدر انعطاف و قابلیتی میده برای خروجی گرفتن برای سیستم عامل های مختلف که دیدم شرکت Sony هم پا به عرصه گذاشته و فلاتر رو برای سیستم عامل های امبدد آماده کرده.

چطوری فلاتر یاد بگیریم؟

اگه شما هم نگران مشکلات Qt هستین، یا قصد دارین در کنار پروژه سخت افزاریتون اپلیکیشن موبایل و یا … هم بدین، Flutter بهترین گزینست.

معمولا تکنولوژی ها تا در ایران شناخته و استفاده بشند، حداقل 3 سال زمان میبره (این تجربه من در رابطه با ReactNative و Flutter هست)، حالا خودتون حساب کنید چقدر زمان میبره تا آموزش های فارسی مرتبط با اون تکنولوژی ایجاد بشه…!

به من هر سال پیشنهاد میشه که دوره آموزشی برگزار کنم، ولی واقعا انقدری درگیری ها زیاد بوده که موفق به این کار نشدم، از طرفی هم با خودم فکر میکردم بالاخره بقیه دست به کار میشن و آموزش های خوبی تولید میکنند دیگه! چه نیازی به آموزش های من هست؟

اما متأسفانه هنوز آموزش‌هایی با کیفیت و نکته سنجی‌های لازم به زبان فارسی تولید نشده، از اون بدتر خیلی از متخصصین نرم افزار در حال مهاجرت هستند از کشور! (نیروی کار مناسب و متخصص به شدت کم شده).

شاید حداقل کاری که الان میشه کرد اینه که آموزش های خوبی تولید کرد تا نیروهای متخصصی تربیت بشند و دوباره جانی تازه به صنعت نرم افزاری کشور داد.

برای همین تصمیم گرفتم تا چیزهایی که یاد گرفته ام رو به دیگران هم آموزش بدم، و این راه رو با آموزش فلاتر شروع میکنم.

قصد دارم تا دوره ی آموزشی مبتدی تا پیشرفته فلاتر رو تا آخر تیر ماه آماده کنم که در درجه اول پروژه محور و کاملا عملی باشه و در درجه دوم پایه و اساس خیلی از کاربردهای دیگه باشه (یعنی آموزش ها به درد کارهای دیگه هم بخوره و فقط مختص به اون پروژه نباشه).

فکر میکنم این دوره آموزشی میتونه برای خیلی از مهندسین الکترونیک هم مفید باشه به همین علت سرفصل های پیشفرض را در زیر مینویسم که اگر دوستان سیسوگی هم پیشنهادی دارند اطلاع بدند تا به سرفصل ها اضافه بشه.