توصیه شده, مقاله های سیسوگ

معرفی انواع Via در مدار طراحی برد مدار چاپی و کاربرد های آن

ویا چیست

این مقاله کوتاه، به معرفی انواع via و کاربرد هر یک اختصاص دارد. آیا می دانید via در مدار چاپی (PCB) چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

 

انواع وایا در مدار چاپی

شکل 1 – انواع via در مدارچاپی

 

via چیست؟

با ایجاد یک سوراخ بر روی مدار چاپی و آبکاری این سوراخ، یک via ساخته می‌شود.
آبکاری معادل واژه‌ی plating است و در ایران به این عملیات متالیزه یا Metalized می گویند. حتماً با واژه‌ی دورو متالیزه! از سوی سازندگان مدارچاپی آشنایی دارید. در هر صورت اصطلاح صحیح و رایج خارج از ایران plated و plating است و داخل ایران، واژه متالیزه کاربرد دارد و به این دلیل است که این فرآیند، داخل سوراخ‌ها فلزدار می‌شود.

 

نمای یک via معمولی

شکل 2 – نمای یک via معمولی

 

چطور صدایش کنیم؟

در زبان شیرین فارسی ترجمه‌ی via می‌شود “از راه”، که این واژه و بسیاری از واژه‌های تخصصی دیگر بهتر است به همان زبان ایجاد شده گفته شوند.

چطور تلفظش کنیم؟

تلفظ این واژه در دو گویش British و American متفاوت است.
British: وایا
American: ویا
هر دو شکل تلفظ برای شما صحیح و رایج است.

چطور ساخته می‌شود؟

برای یک برد دولایه، این فرآیند، پیش از فرآیند Etching (زدودن مس‌های اضافه و باقی ماندن مس‌های مدار) انجام می‌شود.
یعنی به ترتیب، سوراخ‌کاری، تمیزکاری و سایش، رسانا کردن داخل سوراخ‌ها، تقویت پوشش هادی داخل سوراخ‌ها با لایه مس الکترولیز، و روکش محافظ در مقابل محلول مس بر
بعد از این فرآیند آبکاری، تازه فیبر مدارچاپی ما آماده‌ی مرحله‌ی Etching می‌شود.
برای توضیحات بیشتر می‌توانید به وب‌سایت کارا الکترونیک مراجعه کنید که توضیحات فارسی خوبی در این باره ارائه کرده است.

 

آبکاری برد مدارچاپی

شکل 3 – آبکاری برد مدارچاپی

 

 

ملاحظات طراحی یک via چیست؟

در طراحی و به کار گیری via برای ملاحظات ساخت، رعایت سه نکته الزامی است:
حداقل قطر سوراخ
حداقل annular ring مجزا
حداقل فاصله via ها از هم
این ملاحظات چون نیاز به توضیحات تفصیلی بیشتری دارد، نیازمند مقاله‌ای جداگانه است که در آن، به این موضوعات خواهیم پرداخت.

 

انواع via و کاربرد آنها

وایاها را می‌توان به طور کلی به دو دسته تقسیم کرد:
وایاهای معمولی یا سرتاسری (Through All)
وایاهای مخصوص بردهای متراکم یا HDI
این دسته بندی ناشی از تفاوت دو روش ساخت متفاوت در این دو نوع مدارچاپی است. پرداختن به توضیحات بردهای HDI هم مفصل است و نیازمند مقاله‌ای جداگانه! اما در اینجا خیلی کوتاه via ها را به شما معرفی می‌کنیم و ملاحظات خاص via های HDI را به جایی دیگر موکول می‌کنیم.

 

انواع رایج via در یک نگاه

شکل 4 – انواع رایج via در یک نگاه – با سپاس از نرم افزار خوب آلتیوم

 

وایای سرتاسری

کاربرد این via در بردهای دو لایه و همچنین بردهای چند لایه معمولی است. در بردهای چند لایه روش کار بدین ترتیب است که بردهای دو لایه را روی هم می‌گذارند. یعنی مثلاً برای ساخت یک برد 6 لایه، نخست، فرآیند etching روی دو برد دو لایه به طور مجزا انجام می‌شود، سپس با کنار هم قرار دادن دو فویل مسی در بالا و پایین و ورق دی الکتریک بین هر دو لایه رسانای مجاور هم، همه رو یک جا با کمی حرارت پرس می‌کنند. در این مرحله ما چیزی شبیه به یک فیبر مسی دو روی خام داریم که می‌توانیم ادامه فرآیند ساخت را نظیر یک برد دو لایه پیش ببریم.
بنابراین یکی از نکات لازم در طراحی این نوع via در بردهای چند لایه این است که مس اطراف این وایا در لایه‌های top و bottom حذف نشوند، چرا که این دو حلقه‌ی بالا و پایین، وظیفه‌ی نگهداری لوله‌ی آبکاری شده درون سوراخ را به عهده دارند.
در شکل 4، اولین وایا از سمت چپ، یک وایای سرتاسری معمولی است. همین وایای سرتاسری انواع دیگری هم دارد که با آن آشنا می‌شویم.

 

وایای سرتاسری با Back Drill

در بردهای چند لایه، در مسیرهای پر سرعت بالای 5 گیگابیت، برای کاهش اثرات بازتابش سیگنال، چالش‌های گوناگونی بر سر راه داریم. یکی از این موارد، وجود stub است. در مسیرکشی به هر مسیر که جدای از مسیر اصلی داشته باشیم و مثل یک شاخه باشد، stub می گوییم. یک از توضیحات بسیار خوب درباره‌ی stub در واژه نامه چنین آمده است:
” یک تکه کوتاه باقیمانده روی تنه یا ساقه که نشانه‌ی شاخه‌ای از دست رفته است”!

 

stub بر روی یک via

شکل 5 – نمایش stub بر روی یک via در مسیر یک سیگنال

 

برای واضح‌تر شدن مطلب می‌توانید به شکل 5 به عنوان یک مثال توجه کنید. در این شکل، ما ادامه مسیرکشی را از لایه top با کمک via به لایه 3 برده‌ایم. لوله‌ی وایا راه اتصال ما از لایه 1 به 3 است، در عین حال ادامه‌ی این لوله، یعنی از لایه 3 تا لایه 6 مورد نیاز ما نیست. در بسیاری از بردهای چند لایه، این حالت برای ما مشکل حادی ایجاد نمی‌کند و به آسانی از کنار آن می‌گذریم. ولی در سیگنال‌های چند گیگابیتی یکی از بهترین روش‌ها برای مسیرکشی، استفاده از through all via است. چرا که ساخت بردهای چند لایه معمولی به مراتب سریع‌تر و ساده‌تر از بردهای HDI است. حال برای حذف آن stub دوست نداشتنی از روش Back Drill بهره می‌برد. یعنی ادامه‌ی این لوله‌ی آبکاری شده، با کمک یک ابزار سوراخ‌کاری بزرگ‌تر از ابزار سوراخ این via حذف می‌شود.
برای درک بهتر این مطلب، می‌توانید یک بار دیگر به شکل 4 برگردید و سمت راست‌ترین via را ببینید، بله، این یک via سرتاسری back drill شده است. همچنین شکل 6 هم نمونه‌ای از این روش است.

 

via سرتاسری با Back Drill

شکل 6 – یک via از نوع سرتاسری با Back Drill برای مسیرکشی سیگنال های چند گیگابیتی

 

وایای کور (Blind)

در بردهایی که تراکم قطعات و مسیرکشی بالا است، نظیر بردهای گوشی‌های موبایل، از تکنولوژی HDI استفاده می‌شود. در این تکنولوژی ما می‌توانیم از وایاهای کور (blind) و مدفون (buried) استفاده کنیم. سوراخ وایای کور از لایه بیرونی آغاز و در یکی از لایه‌های میانی به پایان می‌رسد و دیگر سرتاسر برد سوراخ نمی‌شود. بنابراین می‌توانیم قطعات را به تراکم بالا در رو و زیر برد بچینیم و از فکر این که با وایاهای سرتاسری درگیر می‌شود فارغ باشیم. شکل 4 هر دو وایای دومی و چهارمی از چپ، از نوع کور اند.

 

دو وایا کور شبیه پرچ

شکل 7 – دو وایای blind که شبیه پرچ اند!

 

وایای مدفون (Buried)

این وایا که به صورت “بِرید”! تلفظ می‌شود، سوراخ آن از یک لایه میانی آغاز و در یک لایه میانی دیگر پایان می‌یابد. بنابراین در مدارچاپی ساخته شده، شما از هیچ طرفی نمی‌توانید این via را پیدا کنید! در شکل 4 وایای سومی از چپ همین نوع via را نمایش می‌دهد.

 

وایا buried

شکل 8 – نمایی از یک وایای buried در مدارچاپی

 

وایای ریز (MicroVia)

همه وایاهایی که پیش از این معرفی شدند، با سوراخ‌کاری CNC یا NC Drilling ایجاد می‌شوند. آخرین نوع از via که در بردهای HDI استفاده می‌شود، via هایی است که قطر آنها 0.15mm یا حتی 0.1mm است و با لیزر ایجاد می‌شوند. استفاده از این نوع via هم نکات خاصی دارد که به مقاله‌ای جداگانه نیاز دارد. در شکل 4، وایای سومی از چپ این نوع via را نشان می‌دهد.

 

انواع دیگر Via

آیا via انواع دیگری هم دارد؟
پاسخ این پرسش “نه” است. اما در بعضی از مدارهای چاپی به دلیل ملاحظاتی باید کارهای دیگر بر روی via های سرتاسری انجام پذیرد.
واژه‌هایی نظیر tenting، encapsulating و plugging مواردی است که باید در مقاله‌ای دیگر به آن‌ها بپردازیم.
در پایان باید یادآوری کنم استفاده از تکنولوژی HDI و via های blind و buried، گزینه مناسبی در ساخت بردهای نمونه و تعداد زیر 100 عدد نیست. چرا که هزینه شما را حداقل دو برابر می‌کند!

author-avatar

درباره جواد بورقانی

به صورت تخصصی 14 ساله در زمینه طراحی بردهای high tech فعالیت دارم و دوره های آموزشی هم در این زمینه برگزار میکنم. با خیلی از مجموعه ها و شرکت ها همکاری و ارتباط دارم...

انتشار مطالب با ذکر نام و آدرس وب سایت سیسوگ، بلامانع است.

شما نیز میتوانید یکی از نویسندگان سیسوگ باشید.   همکاری با سیسوگ

16 دیدگاه در “معرفی انواع Via در مدار طراحی برد مدار چاپی و کاربرد های آن

  1. Avatar for حامد حامد گفت:

    سلام وقتتون بخیر ممونم از سایت فوق العاده مفید سیسوگ و جناب بورقانی سوالی که من دارم اینه که روش ایجاد این وایاها توی آلتیوم چطوریه؟
    چجوری میتونم یه وایا سرتاسری بک دریل توی آلتیوم بسازم که به لایه سومم که +15 ولت هست دریلش وصل بشه اگه کمکم کنیس ممنون میشم دوستان hamed.radson@gmail.com

    1. Avatar for Mahdi.h   Mahdi.h   گفت:

      سلام
      میتونید از سری آموزش های آلتیوم کمک بگیرید
      https://sisoog.com/altium-designer-training

  2. Avatar for سپهر سپهر گفت:

    سلام و عرض خسته نباشید،
    واقعا مطلب خوبی بود، قدیما که فقط در برد های فوق پیشرفته وایا ۲ طرفه می‌دیدیم اما الان برد تا ۱۶ لایه هست و دیگه…
    کاش در مورد مواد سازنده وایا هم توضیح میدادید، برای مثال در برخی برد ها مشاهده میکنم وایا ها بجای اینکه فلز آبکاری باشن، نوعی ماده پلاستیکی طوسی رنگ هستن که فقط تونستم حدس بزنم گرافیت باشن!
    لطفا توضیح بدید.
    با تشکر.

  3. Avatar for رضا امیرپناه رضا امیرپناه گفت:

    مهندس از مطلب مفیدتون بینهایت ممنونم .
    بر روی برخی بردهای با جریان دهی بالا – ۱۰۰ آمپری _در قسمتهایی از مسیر وایاهای تو پر کنار هم کنار هم قرار گرفته اند . که به نظرم برای ارتباط بین لایه های متفاوت با جریان دهی زیاد باشن .

  4. Avatar for بهزاد بهزاد گفت:

    سلام یه نمونه via با دست هم هست 2 طرفه که با یه دستگاه چکش مانند ضربه میزنن فیلمش تو یوتیوب هست…
    نمیدونم تو ایران بشه پیدا کرد… متاسفانه نام رسمی این نوعش رو نمیدونم… ای کاش تو مقالتون بود.. بهرحال خیلی مفید بود متشکرم.

    1. Avatar for zeus zeus گفت:

      ای کاش لینک فیلمی عکسی میذاشتید
      فکر کنم این مدلی که شما میگید بیشتر برای بحث های جریان دهی بالا مورد استفاده قرار بگیره – منم روی بردهای قدرت دیدم حتی توی پد هایی که ترانزیستور قدرت وصل میشه هم هست

  5. Avatar for سارا سارا گفت:

    سلام جناب . از مطلب مفیدتون متشکرم می شه توضیح بدین که ما چطور می تونیم داخل التیوم via های blind و buried رو مشخص کنیم ؟

  6. Avatar for mhmdabi mhmdabi گفت:

    سلام خدا قوت ، بسیار عالی بود .سپاسگزارم.

  7. Avatar photo M Hariri گفت:

    سلام جناب بورقانی
    تشکر می کنم از وقتی که گذاشتید.
    موفق باشید

    1. Avatar photo جواد بورقانی گفت:

      سلام مهندس، ممنونم

  8. Avatar for محمد محمد گفت:

    با عرض سلام بسیار مفید و عالی و به زبان شیرین مادری پارسی

    1. Avatar photo جواد بورقانی گفت:

      سلام و سپاسگزارم از اینکه درک می کنید برای نوشتار این متن به زبان پارسی به شیوه ی درست، دقت شده

  9. Avatar for پیمان پیمان گفت:

    سلام، من هم از جناب بورقانی تشکر میکنم. فعالیت ایشان در حوزه مدار چاپی واقعا جای تقدیر داره.

    1. Avatar photo جواد بورقانی گفت:

      سلام، ممنونم از لطف شما

  10. Avatar for reza reza گفت:

    سلام
    باز هم یه مقاله خوب از آقای بورقانی در مورد تکنولوژی های ساخت مدارات الکترونیک.
    لطفا ادامه بدید.
    تشکر

    1. Avatar photo جواد بورقانی گفت:

      سلام، ممنونم، همچنان در خدمتتون خواهم بود

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *