بازیافت ضایعات الکترونیکی
ظهور عصر دیجیتال یک مشکل منحصر به فرد را به وجود آورده است که درحال تبدیل شدن به یک اپیدمی جهانی است. دستگاه‌های الکترونیک به طور مداوم با آخرین تکنولوژی موجود به روز می‌شوند.
اغلب اجزای این دستگاه‌ها حاوی فلزات گرانبهایی هستند. و تقریباً عمر اغلب این دستگاه ها روزی به پایان رسیده و تبدیل به زباله‌های الکترونیک می‌شوند.
افزایش روز افزون زباله‌های الکترونیک
تلفن همراه، کامپیوتر، تلوزیون، بلندگو و پرینترها بخش عمده‌ی محصولات الکترونیکی مصرفی ما را تشکیل می‌دهند. هرشخصی که صاحب یک دستگاه الکترونیک باشد می‌داند که به طور کلی دستگاه‌های الکترونیک عمر مفید زیادی ندارند. و به مرور زمان یا می‌شکنند، یا قدرتشان تحلیل می‌رود و دچار آسیب می‌شوند و یا اینکه دیر یا زود از رده خارج می‌گردند.
در سرتاسر جهان، شرکت‌های تولید لوازم الکترونیک به طور پیوسته در حال تولید سخت افزارهای جدیدتر و یا به روز رسانی سخت افزارهای قدیمی‌تر خود هستند. با این حساب، همراه با توسعه لوازم الکترونیکی جدید شاهد افزایش ضایعات الکترونیکی نیز خواهیم بود.
در حال حاضر هزاران شرکت در تلاش هستند تا میزان ضایعات الکترونیک خود را کاهش دهند. و تلاش میکنند تا فلزات گران بهای موجود در این دستگاه‌ها را با هدف به کارگیری دوباره برای دیگر تولیدات بازیافت کنند.
تحت شرایط مناسب، این فلزات را می‌توان با میزان بهره وری بالا و روش‌هایی سازگار با محیط زیست استخراج کرد. با اجرای صحیح، این پروژه می‌تواند سود زیادی نیز داشته باشد. و در نقطه مقابل، با اجرای نادرست، می‌تواند خسارات فراوانی را به محیط زیست و انسان‌ها وارد کند.
در جهت تلاش‌های بسیاری که برای دفع اصولی و صحیح زباله‌های الکترونیک انجام می‌شود، در حال حاضر سازمان بین المللی محیط زیست (EPA) مقدار فراوانی از این زباله‌ها را از کشورهای درحال توسعه که زیرساخت لازم جهت دفع اصولی و صحیح را ندارند به کشورهای توسعه یافته منتقل می‌کند.
همه‌ی این شرکتها در تلاش هستند تا فلزات گرانبها را از داخل این وسایل الکترونیک استخراج کنند. اگرچه روش‌های زیادی با ایمنی بالا و کارامدی مناسب جهت استخراج وجود دارد، ولی نبود نظارت و کنترل مناسب باعث افزایش خطرات ناشی از اجرای غیر اصولی این عملیات می‌شود.
بازیافت زباله های الکترونیکی
هر ساله نزدیک به چهل میلیون تن ضایعات الکترونیک در جهان تولید می‌شود. و اگر چه نزدیک به 100% این ضایعات قابل بازیافت هستند، در حال حاضر تنها 13% آنها بازیافت می‌شوند. محققان تخمین می‌زنند که حدود 50-80 درصد این موارد بازیافت شده توسط بازارهای بازیافت در کشورهای چین، هند، پاکستان، ویتنام و فیلیپین انجام می‌شود. که متأسفانه، شیوه‌های بازیافت در این کشورها اغلب غیرقابل نظارت بوده و به کمک موارد غیر اصولی استخراج، مثل سوزاندن در هوا و یا استفاده از اسیدهای مضر انجام میگیرد.
این روش ها به طور قابل توجهی مخاطرات بهداشتی بزرگی برای سلامت کارگران دارد. و منجر به عوارض ریوی از جمله بیماری‌های قلبی و عروقی می‌شود.
این در حالی است که روش‌های جدید بازیافت سازگار با محیط زیست بوده و کارگران نیز در معرض خطر مسمومیت با گازهای سمی قرار ندارند. و بازیافت وسایل الکترونیک در این حالت نه تنها معتبر است بلکه سودآوری خوبی نیز خواهد داشت.
روش استخراج فلزات گران بها
در کشورهای توسعه یافته، روش‌های بسیاری با سودآوری بالا و سازگار با محیط زیست جهت استخراج فلزات گرانبهایی که داخل وسایل الکترونیکی است وجود دارد. و هنگامی که کار به درستی انجام شود این فلزات گرانبها می‌توانند بدون ایجاد خطر خاصی برای کارگران و محیط زیست استخراج شوند.
تکنیک‌های مدرن مستلزم ارسال دستگاه های الکترونیک به کارخانه‌های پردازشگر است که می‌توانند آنها را با ایمنی بالا بازیافت کنند. در مرحله اول بدنه پلاستیکی دستگاه جدا شده و دور ریخته می‌شود. اجزای داخلی سپس جهت پردازش بیشتر جداسازی می‌شوند. سپس داخل یک دستگاه گرانول ساز خرد می‌شوند.
در این حالت یک اهنربا به سادگی می‌تواند برخی از قطعات فلزی موجود را استخراج کند. با این حال برخی از فلزات گرانبها که خاصیت مغناطیسی ندارند باقی می‌مانند.
در مرحله بعدی مواد باقی مانده با هوای اضافی سوزانده می‌شوند تا مواد پلاستیکی سبک‌ترِ موجود سوخته و دیگر مواد پلاستیکی نیز ورم کرده و به سادگی بازیافت شوند.
فرایند نهایی جهت استخراج فلزات گران‌بهای موجود است که به کمک یک حمام اسیدی انجام میگیرد. در واقع فلزات مختلف در PH های متفاوتی در یک محلول اسیدی حل می‌شوند. و به کمک همین تفاوت فلزات را بازیافت میکنند.
مواد از داخل یک سری محلول‌های اسیدی با PH های متفاوت عبور داده می‌شوند تا عملیات جداسازی فلزات انجام شود. سپس با رسوب دادن فلزات داخل محلول می‌توان آن ها را خارج کرد. هر محلول اسیدی می‌توانند چندین بار مورد استفاده قرار گیرد.
یک حقیقت زشت، آلودگی توسط زباله‌های الکترونیکی: یک فاجعه بین المللی
بساری از کشورهای توسعه یافته، از جمله ایالت متحده امریکا مقادیر نامعلومی دستگاه‌های الکترونیکی را به کشورهای در حال توسعه صادر میکنند. بسیاری از این کشورها فاقد قانون تنظیم واردات وسایل الکترونیکی هستند. که اغلب باعث به وجود آمدن بسیاری از مشکلات عمومی و محیط زیستی می‌شوند.
هشدار سازمان حفاظت از محیط زیست(EPA) به این شرح است: ” حتی در کشورهایی که در آنها امکانات و تکنولوژی لازم موجود است. بدون داشتن استاندارهای لازم و اجرای مناسب آنها، به کارگیری شیوه‌های نامناسب ممکن است موجب آسیب رسیدن به سلامت فرد و محیط زیست شده و نگرانی‌های عمومی زیادی ایجاد کند.”
و ادامه این بیانیه “ما نگرانی‌ها زیادی در رابطه با تماس و استفاده غیر ایمنی از ضایعات الکترونیکی در کشورهای در حال توسعه داریم، که منجر به آسیب دیدن محیط زیست و انسان ها می‌شود.”
در کشورهای در حال توسعه، مرسوم است که جهت دستیابی به فلزات گران‌بهاتر ضایعات الکترونیک را می سوزانند. در این کشورها همچنین جهت استخراج فلزات گرانبها از حمام اسید نیز استفاده می‌شود. در حالی که پروتکل سختگیرانه‌ای در این راه وضع شده، اما کمبود قوانین کارگری باعث در معرض خطر قرار گرفتن کارگران می‌شود.
روش‌های نابودی و بازیافت، و پیامدهای جدی در راستای سلامت
مواد به کار رفته در دستگاه‌های الکترونیک بسیار سمی و خطرناک هستند(مثل سرب و جیوه)، و سوزاندن ضایعات آنها گازهای سمی بسیاری را وارد هوا می‌کند.
که در نتیجه آن ذرات معلق موجود در هوا در بدن فرد تجمع یافته و بسیاری از اندام‌های وی را اندک اندک از کار می‌اندازد.
روش دیگری که مورد استفاده قرار میگیرد استفاده از حمام اسیدی است که انجام نادرست عملیات فوق به مراتب خطرات بیشتری را برای سلامتی فرد به وجود می آورد.
اعلامیه سازمان حفاظت از محیط زیست: “در طول این فرایندها، مواد خطرناک بسیاری منتشر می‌شوند، بدون اینکه هیچ پیش زمینه‌ای جهت حفاظت از کارگران و محیط زیست اندیشیده شود. این امر منجر به اثرات منفی بر روی خاک، آب، هوا، و سلامتی انسان‌ها می‌شود.”
در کشورهایی که ذخایر بسیاری از ضایعات الکترونیکی به آنها فرستاده می‌شود، تمام جامعه از جمله کودکان، در طول دوران زندگی خود به طریقی در معرض گازهای سمی فلزات، پلاستیک‌ها و شیشه‌ها قرار دارند. و به این خاطر که بر طبق مقررات وضع شده از اسیب‌ها محافظت نمی‌شوند، در نتیجه تأثیرات مخربی بر سلامتی‌شان خواهد گذاشت.
پیش از این و در سال 2008 میلادی، سازمان صلح سبز(Greenpeace) تحقیقاتی را در کشور غنا انجام داد.
که در طی آن مکان‌های چندگانه دفن ضایعات الکترونیکی در یکی از مناطق آلوده زمین مورد بررسی قرار گرفت. که نتیجه آن به این صورت بود:
“تجزیه و تحلیل‌های ما از نمونه‌های گرفته شده از دو قسمت دفع ضایعات الکترونیکی در غنا آلودگی شدید توسط مواد شیمیایی خطرناک را در منطقه نشان می‌دهد.”
این مطالعه نشان داد، میزان فلزات سمی از جمله سرب موجود در محیط نزدیک به 100 برابر مقدار مجاز است.
زباله‌های الکترونیک بر کل جوامع بشری تأثیر گذار است.
قطعاتی که پس از استخراج فلزات گرانبها باقی می‌مانند، در محیط‌های اطراف انباشته و دفع می‌شوند. فلزات سنگین مثل سرب و جیوه که در مواد باقی مانده‌اند به محیط‌های اطراف سرایت کرده و موجب آلودگی آنها می‌شوند. و اگر که به منابع آبی مورد استفاده انسان‌ها منتقل شوند این فلزات سمی به سرعت در بدن فرد تجمع می‌یابند.
دکتر کوین بریدگن(Dr. Kevin Bridgen) دانشمندی است که بر روی اثرات مخرب ضایعات الکترونیک بر بدن انسان‌ها پژوهش می‌کند. وی معتقد است:”بسیاری از مواد سمی آزاد شده سمی بوده و برخی از آنها حتی ممکن است بر سیستم تولید مثل و نسل‌های آینده نیز اثر بگذارند، همچنین ممکن است بر رشد مغزی و سیستم عصبی انسان‌ها اثر بگذارد. در غنا، چین و هند، بسیاری از کارگران موجود کودکان هستند که به طور قابل ملاحظه‌ای درمعرض این مواد شیمیایی قرار دارند.”
احتراق و سوزاندن ضایعات الکترونیکی باعث شکل گیری ریز ذراتی در هوا می‌شوند که می‌توانند موجب بیماری‌های ریوی و قلبی عروقی در فرد شوند. شرایط کار غیر رسمی که تحت تأثیر فقر و شرایط غیربهداشتی قرار دارد، اجرای قوانین تعیین شده جهت سلامتی افراد را پیچیده می‌کند.
امروزه در یکی از بزرگترین شرکت‌های بازیافت ضایعات الکترونیک در سطح جهان، سلامتی افراد به مشکل خورده است. گوییو شهری است که توسط دستگاه‌های الکترونیکی دچار خسارات فراوان شده و سلامت جامعه در آن به خطر افتاده است. این موضوع می‌تواند برای نزدیک به 80% کودکان در حال رشد، مشکلات تنفسی ایجاد کند. و متأسفانه شهر گوییو تنها شهری نیست که با این معضلات دست و پنجه نرم می‌کند. ضایعات الکترونیک بسیاری از کشورهای جهان سوم را نیز آلوده کرده است. ولی این کشور اولین جهان است که مقدار فراوانی از ضایعات را در سطح کلان به مواد سمی تبدیل کرده است. خوشبختانه تصمیم بر آن است که این مشکل از این گسترده‌تر نشود.
آنچه شما میتوانید انجام دهید:
زمانی که عمر دستگاه‌تان به پایان رسیده و یا تصمیم می‌گیرید دستگاه خود را تعویض کنید مطمئن شوید که دستگاه‌تان در یک مرکز بازیافت مطمئن بازیافت می‌شود.
امروزه، بسیاری از شرکت‌های تولید کننده در حال جمع آوری تولیدات قدیمی خود هستند. تا مواد موجود را بازیافت کرده و در محصولات جدید از آنها استفاده کنند. و همچنین اجازه ندهند که این مواد در شرایط نامناسب بازیافت شوند.
در غیر این صورت، بسیاری از شرکت‌های استاندارد هستند که تجهیزات الکترونیکی مختلف را جمع آوری میکنند.
مهمترین مسئله این است که اطمینان یابید که وسایل الکترونیک زیر خاک مدفون نمی‌شوند. زباله‌های الکترونیک سمی بوده و اگر با مسئولیت پذیری مشخص در رابطه با آنها اقدام نشود می‌تواند عواقب خطرناکی را ایجاد کند. بهترین راه حل این است که ضایعات الکترونیکی را به کشورهای جهان اول که تکنولوژی لازم را دارند منتقل کنیم.
با اینکه این یک امر مهم نیست ولی در حال حاضر یک کار ضروری است.
ترجمه: سیسوگ
سلام
از شما برای این مطلب مفید متشکرم. من در طول سال‌های دراز در اثر تعمیرات بردهای مختلف قطعات الکترونیکی معیوب بسیاری جمع آوری کرده ام. از جمله رله، خازن، نیمه هادی‌ها، پتانسیومتر، مقاومت، فیوز و …
اکنون برای بازیافت این قطعات به کجا مراجعه کنم؟
سلام تا جایی که دیدم برخی افراد و شرکتها تو ایران از این کارها میکنند میتونید سرچ بزنید
آیا در ایران سازمانی برای بازیافت زباله های الکترونیکی و همچنین باتری ها وجود دارد؟
دوست عزیز متاسفانه در سرچ هایی که بنده داشتم به نتیجه ای نرسیدم و به نظر میاد چنین سازمانی وجود نداره
البته طبق مشاهدات بنده اکثر وسائل الکترونیکی از رده خارج به افرادی فروخته میشه که اونها یه جورایی دارند قطعات الکترونیکی را بررسی وموارد مناسبش را جدا میکنند ( بصورت دستی ) و مثلا مسها و فلزات و یا موتورها …. و بقیه را به عنوان زباله در نظر میگرند.