دبیان ۱۳ «Trixie» عرضه شد؛ همراه با لینوکس 6.12 و پشتیبانی رسمی از معماری ۶۴ بیتی RISC-V

به گفته cnx-software:

مقدمه‌ای بر دبیان ۱۳ «Trixie»

دبیان ۱۳ با نام رمز «Trixie» به‌تازگی عرضه شده است و ویژگی‌های برجسته‌ای را به همراه دارد. این نسخه که جایگزین دبیان ۱۲ «بوک‌وورم» (عرضه‌شده در ژوئن ۲۰۲۳ با لینوکس ۶.۱) شده، شامل به‌روزرسانی‌های مهمی از جمله لینوکس ۶.۱۲ LTS، محیط دسکتاپ GNOME 48 به‌عنوان پیش‌فرض، کامپایلر GCC ۱۴.۲ و مجموعه‌ای از ۶۹۸۳۰ پکیج نرم‌افزاری است که ۱۴۱۰۰ مورد از آن‌ها جدید هستند. این نسخه به‌عنوان پایه‌ای برای توزیع‌های دیگر مانند Ubuntu و Raspberry Pi OS عمل خواهد کرد.

ویژگی‌های کلیدی دبیان ۱۳

پشتیبانی رسمی از RISC-V

یکی از مهم‌ترین دستاوردهای دبیان ۱۳، پشتیبانی رسمی از معماری ۶۴ بیتی RISC-V است. اگرچه نسخه قبلی (دبیان ۱۲) بر روی این معماری آزمایش شده بود، اما دبیان ۱۳ اولین نسخه‌ای است که این پشتیبانی را به‌صورت رسمی ارائه می‌دهد. این امکان، راه را برای توسعه‌دهندگان و کاربرانی که به دنبال بهره‌گیری از معماری باز و نوآورانه RISC-V هستند، هموار می‌کند.

امنیت پیشرفته

دبیان ۱۳ با تقویت امنیتی در برابر حملات Return-Oriented Programming (ROP) و Call/Jump-Oriented Programming (COP/JOP) برای معماری‌های amd64 و arm64، سطح امنیت را بالا برده است. این قابلیت به کاربران اطمینان بیشتری در استفاده از سیستم در محیط‌های حساس می‌دهد.

پشتیبانی از بوت HTTP

نصب‌کننده دبیان و تصاویر زنده (Debian Live Images) اکنون از قابلیت «بوت HTTP» در فریمورهای UEFI و U-Boot پشتیبانی می‌کنند. این ویژگی، فرایند بوت و نصب را برای کاربران ساده‌تر و انعطاف‌پذیرتر می‌کند.

رفع مشکل سال ۲۰۳۸ (Y2K38)

دبیان ۱۳ با انتقال به ABI زمان ۶۴ بیتی (time_t) مشکل سال ۲۰۳۸ را برطرف کرده است، البته این ویژگی برای معماری i386 اعمال نمی‌شود و نرم‌افزارهای شخص ثالث در معماری‌های ۳۲ بیتی مانند armel و armhf نیاز به بازسازی دارند.

پشتیبانی از واژه‌نامه‌های Hunspell و قابلیت‌های وب

این نسخه از دبیان شامل پشتیبانی از واژه‌نامه‌های باینری Hunspell (BDIC) است که قابلیت‌های spell-checking را در مرورگرهای مبتنی بر Qt WebEngine مانند Privacy Browser و Falkon بهبود می‌بخشد.

به‌روزرسانی‌ها در ابزارها و پروتکل‌ها

دبیان ۱۳ ابزار wcurl را به‌عنوان جایگزین wget و همچنین پشتیبانی از HTTP/3 در curl ارائه می‌دهد. کاربران می‌توانند با استفاده از پرچم‌های --http3 یا --http3-only درخواست‌های HTTP/3 را ارسال کنند.

ویژگی‌های کلیدی دبیان ۱۳

معماری‌های پشتیبانی‌شده

دبیان ۱۳ به‌صورت رسمی از معماری‌های زیر پشتیبانی می‌کند:

• amd64
• arm64
• armel (آخرین نسخه با پشتیبانی)
• armhf
• ppc64el
• riscv64
• s390x

معماری i386 (32-bit x86) همچنان وجود دارد، اما فقط برای کاربردهای قدیمی در نظر گرفته شده و ارتقاء به Trixie از این معماری پشتیبانی نمی‌شود. همچنین معماری MIPS (شامل mipsel و mips64el) دیگر در دبیان پشتیبانی نمی‌شود.

پکیج‌های به‌روزرسانی‌شده

دبیان ۱۳ شامل نسخه‌های جدید بسیاری از پکیج‌های محبوب است که در جدول زیر آورده شده است:

همچنین، ۸۸۴۴ پکیج (معادل ۱۲ درصد از پکیج‌های دبیان بوکوورم) حذف شده‌اند.

ارتقاء به دبیان ۱۳

برای ارتقاء از دبیان ۱۲ به دبیان ۱۳ می‌توانید از دستور زیر استفاده کنید:

sudo apt full-upgrade

با این حال، توسعه‌دهندگان دبیان توصیه می‌کنند که پیش از اجرای این دستور، فهرست وظایف پیشنهادی را که در یادداشت‌های انتشار ذکر شده، انجام دهید تا از بروز مشکلات جلوگیری شود.

ارتباط با توزیع‌های دیگر

جالب است بدانید که Ubuntu از نسخه ۲۳.۱۰ به بعد از دبیان ۱۳ استفاده کرده و نسخه فعلی Ubuntu 24.04 نیز بر پایه تریکسی (Trixie) است. این نشان می‌دهد که اوبونتو خیلی زودتر از عرضه رسمی، از نسخه‌های توسعه‌ای دبیان بهره می‌گیرد. همچنین انتظار می‌رود نسخه جدید Raspberry Pi OS مبتنی بر Trixie طی هفته‌های آینده عرضه شود.