رادیو آماتوری چیست و چرا به آن نیاز داریم؟ (بخش اول)

نوشتاری درباره رادیو آماتوری، کاربرد و نحوه کارکرد آن به قلم سجاد گلچین پور، عضو افتخاری کلوب رادیو آماتوری البرز

به طور خلاصه اگر بخواهیم رادیو آماتوری را در یک بند تعریف کنیم، می‌توان گفت: رادیو آماتوری فنّی است که به اشخاص علاقمند به الکترونیک و مخابرات در سرتاسر دنیا اجاره می‌دهد تا توسط دستگاه‌هایی که خودشان ساخته‌اند یا به صورت تجاری تهیه کرده‌اند، بر روی فرکانس‌های مشخصی با هم ارتباط برقرار کنند. این ارتباطات می‌تواند به صورت مورس، صدا، یا ارتباط ديتا باشد.

کلیت رادیو آماتوری را می‌توان به همین بند خلاصه کرد ولی جزییات ماجرا را قرار است در ادامه این سری از مقالات به تفصیل به آن بپردازیم. پس با ما همراه باشید!

اول از همه جهت سلب مسئولیت لازم است اشاره کنم که واردات، ساخت و راه‌اندازی هرگونه فرستنده رادیویی در کشور ما منوط به دریافت مجوز از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی می‌باشد و مسئولیت هرگونه بهره برداری غیر مجاز بر عهده خود شخص می‌باشد.

رادیو آماتورها در کشور ما برای برقراری ارتباط نیاز به کسب مجوز معتبر از سوی سازمان تنظیم مقررات جمهوری اسلامی ایران داشته و ارتباطات آن‌ها با یکدیگر در داخل و خارج از کشور در چارچوب قانون و مباحث فنی است و مطرح کردن مباحث سیاسی و اعتقادی بر اساس قوانین بین المللی در ارتباطات بیسیم، ممنوع است. علاقه‌مندان به فن رادیو آماتوری باید برای شروع فعالیت قانونی خود از طریق دبیرخانه این سازمان اقدام کرده و مجوزهای مربوطه را دریافت نموده و سپس برای برقراری تماس اقدام کنند.

از کجا شروع کنیم؟

در ایران همانند همه‌ی کشورهای دنیا افراد علاقه‌مند می‌بایست در آزمون‌های کتبی مبانی الکترونیک، مخابرات و آنتن‌ها، قوانین رادیویی و آزمون عملی مورس که متولی برگزاری آن در ایران سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی است، شرکت کنند و در صورت دریافت نمره قبولی گواهینامه رادیو آماتوری خود را دریافت نمایند. متاسفانه در سال‌های اخیر صدور پروانه‌های رادیو آماتوری به دلایل نامعلوم و یا کافی نبودن تعداد علاقمندان معلق گردیده است. امیدوار هستیم که با انتشار این سری از مقالات در علاقمند کردن هر چه بیشتر قشر جوان جامعه به سمت این سرگرمی علمی سهیم باشیم.

روال ثبت نام در آزمون رادیو آماتوری در ایران به سبک دهه هفتاد شمسی صورت می‌گیرد. بدین صورت که ابتدا یک نامه با عنوان درخواست شرکت در آزمون رادیو آماتوری به همراه مشخصات و کپی کارت ملی یا شناسنامه ضمیمه آن به ادرس دبیرخانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی پست کرده و یا از طریق شماره فکس دبیرخانه ارسال می‌کنید و روز بعد کد تاییدیه دریافت نامه را از طریق تماس تلفنی با دبیرخانه دریافت کرده و یادداشت می‌کنید. سپس منتظر می‌مانید تا در صورت برگزاری آزمون رادیو آماتوری با شما جهت شرکت در آزمون تماس گرفته شود. آخرین آزمون رادیو آماتوری در ایران در سال 1393 برگزار شد که بدلیل تخصصی بودن بیش از حد سوالات افراد زیادی موفق به دریافت گواهینامه نشده بودند، اما خوشبختانه بعدا نمره سوالاتی که تخصصی و مشکل بودند به همه‌ی داوطلبان تعلق گرفت و بیشتر افراد بعد از اصلاحیه موفق به دریافت گواهینامه شدند.

برای آمادگی در شرکت در آزمون رادیو آماتوری درجه سه، نیاز است که توانایی ارسال و دریافت مورس با سرعت 5 کلمه در دقیقه را داشته باشید. نیاز به یاداوری نیست که مطالب زیادی در اینترنت برای یادگیری مورس موجود است!

سایر مطالب فنی در قالب یک جزوه توسط دکتر رحیمی، از رادیو آماتورهای کشورمان در قالب یک جزوه تدارک دیده شده است که از این لینک می‌توانید دانلود کنید. ضمنا آزمون‌های سال‌های گذشته نیز از طریق این لینک در دسترس است. کتاب Hamradio for Dummies برای یادگیری بیشتر حتما توصیه می‌شود. برای دریافت رایگان این کتاب از این لینک اقدام کنید.

رادیو آماتوری در بحران

هدف از برقراری تماس رادیویی با دیگر رادیو آماتورها، در درجه اول یک سرگرمی علمی است و بعد از آن تست و بهینه کردن تجهيزات مانند آنتن‌ها، فرستنده و گیرنده‌ها و سایر تجهیزات برای استفاده از این وسایل در مواقع اضطراری است. لازم به ذکر است که بسیاری از پیشرفت‌های انسان در زمینه علوم مخابرات و ارتباطات در دنیا با آزمون و خطاهای رادیو آماتورها اتفاق افتاده است.

در کشورهای مختلف در جهان، افراد با ابزارها و تخصص‌های خود در مواقع بحران به کمک نیروهای دولتی می‌آیند. یکی از این تخصص‌ها که نقش موثری در کمک به انسان‌ها دارد، رادیو آماتوریست.

در مواردی که حادثه ای طبیعی مانند زلزله یا سونامی رخ دهد رادیو آماتورهایی که در آن منطقه حضور دارند و یا به آنجا سفر می‌کنند قادر خواهند بود با تجهیزات مختصری که با خود حمل کرده‌اند ارتباطات را برقرار کنند. در چنین حادثه‌هایی اکثر زیرساخت‌ها مانند شبکه برق و شبکه‌های مخابراتی و تلفن همراه از بین رفته است و در این هنگام اولین ارتباطات توسط رادیو آماتورها برقرار شده و نیازها و درخواست‌های کمک را به رادیو آماتورهای دیگر یا سازمان‌های امدادی مخابره می‌کنند.

در زلزله اخیر در کشور نپال، رادیو آماتورها دست به کار شدند و ارتباطات منطقه را دوباره تشکیل دادند که باعث تسریع روند امداد رسانی به منطقه شد. این فقط یکی از کاربردهای متعدد رادیو آماتوریست و هدف از این رشته صرفا سرگرمی نیست.

در قسمت دوم درباره تجهیزات مورد نیاز برای راه‌اندازی یک ایستگاه رادیو آماتوری توضیح خواهیم داد. مثل همیشه می‌توانید سوالات خود را در بخش نظرات با ما مطرح کنید. منتظر انتقادات شما هستیم!