پروژه, آموزش, آنالوگ, توصیه شده, رادیوآماتوری, معرفی, مقاله های سیسوگ

رادیو آماتوری چیست و چرا به آن نیاز داریم قسمت سوم

فرکانس و مدهای ارتباطی در رادیو آماتوری

نوشتاری درباره رادیو آماتوری، کاربرد و نحوه کارکرد آن به قلم سجاد گلچین پور، عضو افتخاری کلوب رادیو آماتوری البرز

برای مشاهده قسمت قبل اینجا کلیک کنید!

در قسمت‌های قبل به اصل موضوع رادیو آماتوری و تجهیزات اولیه مانند انواع رادیو و آنتن برای برقراری ارتباط به طور خلاصه اشاره کردیم و در این قسمت به تقسیم بندی‌های فرکانسی، فرکانس‌های مخصوص ارتباطات رادیو آماتور‌ها و شیوه‌های ارتباطی از قبیل صدا، تصویر، مورس و دیتا اشاره می‌کنیم. ضمنا شرکت MFJ یکی از تولید کنندگان برتر تجهیزات رادیویی مخصوص استفاده رادیو آماتور‌هاست که پیشنهاد می‌کنم حتما یکبار به وب‌سایت آن‌ها سر بزنید. همچنین Universal-Radio نیز یکی از فروشگاه‌های قدیمی فروش دستگاه‌های رادیو آماتوری هست که مرور آن برای آشنایی با رادیوهای شرکت‌های مختلف و مقایسه امکانات آن‌ها توصیه می‌شود.

تقسیم بندی فرکانسی

در تمام کشورها توسط ارگان‌های ناظر بر ارتباطات رادیویی (در کشور ما سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی) جدولی تدارک دیده شده که در آن تمام فرکانس‌های رادیویی از 3Khz تا 300Ghz تقسیم‌بندی شده و هر قسمت به کاربرد خاصی اختصاص داده شده که این کار به منظور جلوگیری از ایجاد اختلال بین سرویس‌های رادیویی صورت گرفته و تمامی ارگان‌های کشور ملزم به رعایت آن می‌باشند. در این پلن باند‌های فرکانسی مختلفی جهت ارتباطات رادیو آماتورها و یا جهت استفاده عمومی اختصاص داده شده است. این پلن معمولا در کشورهای مختلف با هم مقداری متفاوت است ولی اکثر قریب به اتفاق آن‌ها مخصوصا در مورد باندهای رادیو آماتوری با هم مشترک هستند.

تقسیمات فرکانسی کلی دیگری در سطح بین المللی نیز وجود دارند که در این لینک می‌توانید آن‌ها را مشاهده کنید. یکی از پر کاربردترین آن‌ها که از این به بعد بیشتر در این مقاله به چشم خواهید دید، تقسیم بندی ITU یا اتحادیه جهانی مخابرات است. کره زمین توسط ITU به سه بخش کلی تقسیم می‌شود. تقریبا در هر کدام از این باندهای 11 گانه، تعدادی تکه باند کوچک‌تری برای استفاده رادیو آماتورها اختصاص داده شده است.

در سرتاسر دنیا معمولا سه سطح گواهینامه رادیو آماتوری وجود دارد که شخص برای ارتقا به سطح بالاتر باید حداقل مدت مشخصی از یک گواهینامه سطح پایین تر استفاده کرده وآزمون ارتقا به سطح بالاتر را نیز قبول کند. از شروع آزمون‌های اولیه در دهه ۷۰ تا به حال حدود ۳۰ نفر موفق به دریافت گواهینامه درجه دو شده اند که ۶ نفر هنوز فعالند، اما تا به حال هیچ آزمونی جهت دریافت گواهینامه درجه یک برگزار نشده است. سطح‌های مختلف در تعداد باندهای مجاز کاری، مدهای ارتباطی، نوع آنتن و حداکثر توان مورد استفاده با هم متفاوت‌اند. طبق قوانین مندرج در پروانه‌های صادر شده در حال حاضر دارندگان گواهینامه درجه سه با حداکثر توان 30 وات و در باندهای 40، 20، 15 و 10 متر می‌توانند با هم ارتباط برقرار کنند. در ایران استفاده از باندهای VHF و UHF برای دارندگان گواهینامه‌های سطح بالاتر مجاز است.

جدول کلی تقسیم بندی فرکانسی ITU

جدول کلی تقسیم بندی فرکانسی ITU

برای نام گذاری باندهای رادیویی از طول موج آن و یا از فرکانس کلی آن‌ها استفاده می‌شود. به عنوان مثال از تکه باند رادیو آماتوری 40 متر (طول موج به لاندا) یا 7 مگاهرتز که از 7.000 تا 7.350 مگاهرتز را در بر می‌گیرد و در محدوده باند HF قرار دارد معمولا 40 متر یا 7 مگاهرتز نام برده می‌شود.

در این جدول فرکانسی میتوانید باند های رادیو اماتوری مورد استفاده در باند HF و VHF و UHF را به همراه محدوده فرکانسی ان باند مشاهده کنید.

در این جدول فرکانسی میتوانید باند های رادیو اماتوری مورد استفاده در باند HF و VHF و UHF را به همراه محدوده فرکانسی ان باند مشاهده کنید.

تقسیم بندی سه گانه ITU که طبق آن ایران در ناحیه سوم قرار دارد.

تقسیم بندی سه گانه ITU که طبق آن ایران در ناحیه سوم قرار دارد.

یکی جذاب‌ترین باندهای رادیویی که از 3 تا 30 مگاهرتز را در بر می‌گیرد، باند HF هست که 9 تکه باند کوچک تر از این باند، به ارتباطات رادیو آماتوری اختصاص یافته است. علت جذابیت باند HF این است که روی این باند و در شرایط خاص و با حداقل امکانات می‌توان تماس‌های راه دور بین قاره ای برقرار کرد!

پروپگیشن رادیویی در باند HF یا (HF Radio Propagation)

ویژگی خاصی که محدوده باند HF و کمی اطراف آن را متمایز می‌کند این است که روی این باند می‌توان تماس‌های راه دور برقرار کرد. اگر به سادگی بخواهیم دلیل این پدیده را بیان کنیم، همه چیز به لایه‌های بالای جو و طوفان‌های خورشیدی برمی‌گردد. جزییات این پدیده بسیار بسیار بسیار گسترده است و نیاز به مطالعات علمی و عملی لایه‌های بالای جو و هواشناسی فضایی (Space Weather) دارد. در این قسمت به طور بسیار محدود و خلاصه وار کلیت ماجرا صرف نظر از وجود جزییات و هرگونه استثنا تشریح شده است.

از هر آنتنی که موج در فضا منتشر می‌کند مقداری موج در سطح زمین انتشار می‌یابد که به آن surface wave یا ground wave اطلاق می‌شود. مقداری از این امواج نیز به سمت آسمان رفته که به آن امواج آسمانی یا sky wave گفته می‌شود. در فاصله بین 50 تا 400 کیلومتری بالای سر ما ناحیه ای از جو قرار داشته که به آن Ionosphere یا آیونوسفیر گفته می‌شود. در زمان وقوع طوفان‌های خورشیدی با رسیدن ذرات باردار و پرتوهای کهکشانی به این ناحیه، این ناحیه یونیزه شده و به همین دلیل می‌توان گفت که تقریبا قابلیتی شبیه به رسانایی پیدا می‌کند و به همین دلیل Ionosphere یونیزه شده می‌تواند امواج آسمانی دریافت شده از آنتن‌های روی زمین را دوباره به روی زمین مثل یک اینه بازتاب کند. typeofHFpropagation

به همین ترتیب می‌توان با فواصل دورتر با استفاده از این قابلیت باند HF تماس گرفت. رفتار Ionosphere به شدت تحت تاثیر تایم روز و شب، فصل‌های مختلف سال، فرکانس امواج، طوفان‌های خورشیدی و دوره‌های 11 ساله لکه‌های خورشیدی قرار می‌گیرد. با این حال رفتار آن تا حد خوبی قابل پیشبینی است. در اینترنت سایت‌های مختلفی وجود دارند که با مطالعه شرایط جوی و رصد باندهای مختلف به طور ساعتی اطلاعات مربوط به پروپگیشن باند HF را منتشر می‌کنند. یک رادیو آماتور می‌تواند با چک کردن این سایت‌ها زمان مناسب باز شدن باندها را برای برقراری تماس راه دور یا همان تماس DX را تشخیص دهد.

skywave_paths

برخی مواقع که اینترنت در دسترس نباشد می‌توان با گوش دادن به مکالمات به راحتی متوجه شرایط شد. معمولا اگر تعداد ایستگاه‌های فعال در باند کم باشد یا باند به طور کلی خالی باشد اصطلاحا می‌گویند باند مرده است ولی هنگامی که روی باند صدای ایستگاه‌های دور دست شنیده می‌شود شرایط برای برقراری ارتباط مناسب است. در نهایت بدین ترتیب در زمان‌های خاصی می‌توان با یک آنتن ساده و توان رادیویی کم در حد 5 تا 20 وات از ایران با آمریکا، ژاپن و یا استرالیا تماس برقرار کرد. از عجایب دیگر این باند بدلیل محدودیت برد امواج زمینی و وجود skip zone های چند صد کیلومتری بین نواحی فرود امدن امواج آسمانی این است که می‌توان در صورت داشتن شرایط مناسب به راحتی بین تهران و مشهد یا تبریز و یا حتی اروپا تماس برقرار کرد در حالی که نمی‌شود با کرج ارتباط گرفت!! زیرا امواج زمینی فاصله تهران تا کرج را بدلیل فاصله و موانع زیاد نمی‌توانند طی کنند و امواج آسمانی نیز به گیرنده نمی‌رسند چون دقیقا محل گیرنده در ناحیه skip zone قرار می‌گیرد.

با آزمایش و تجربه و تست کردن آنتن‌های مختلف و برقراری تماس می‌توان طول skip zone ها را با تغییر زاویه پرتاب امواج آسمانی تغییر داده و با نواحی دورتری تماس گرفت و یا بالعکس. این رفتار Ionosphere به طور خیلی ناچیز و در شرایط خیلی خاص و معمولا در اوج فعالیت لکه‌های خورشیدی در فرکانس‌های بالاتر مثل 50 مگاهرتز و یا 144 مگاهرتز نیز مشاهده می‌شود ولی فرکانس‌های بالاتر معمولا از Ionosphere رد شده و بازتاب نمی‌شوند. به عنوان مثال در دهه 70 خورشیدی (اوج فعالیت لکه‌های خورشیدی) برخی از ساکنان شمال کشور تجربه دریافت رادیو FM و تلویزیون‌های آنالوگ روسیه را داشته‌اند. البته این موضوع نباید با دریافت تلویزیون‌های کشور‌های عربی در جنوب کشور در هوای شرجی اشتباه گرفته شود چون در هوای شرجی انتشار امواج زمینی بهبود می‌یابد و انتشار آسمانی وجود ندارد. مثال دیگر دریافت رادیوهای خارجی روی موج کوتاه یا SW یا همان محدوده HF و یا موج متوسط MW است. اگر شما هم خاطره ای از این دریافت‌ها دارید در قسمت نظرات با ما مطرح کنید!

به طور کلی فرکانس‌های باند 30 متر و پایین تر مثل 40 متر و 80 متر در زمان شب باز شده و برقراری ارتباط بر روی آن میسر می‌شود ولی فرکانس‌های باندهای بالاتر از 30 متر مثل 20 متر و 15 متر که به باندهای روز هنگام شناخته می‌شوند در زمان روز قابل استفاده هستند و در شب امکان برقراری تماس روی آن‌ها وجود ندارد. همچنین باندهای شب هنگام معمولا جهت ارتباطات راه نزدیک (زیر 1000 کیلومتر) کاربرد دارند ولی باندهای روز هنگام جهت ارتباط‌های راه دور (بالای 3000 کیلومتر) هستند. البته همه جا استثنا وجود دارد. جهت مطالعه و دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه پیشبینی و زمان باز شدن باندهای مختلف، نحوه بازتاب شدن امواج از لایه‌های جزیی Ionosphere و اطلاعات دیگر به کتاب Ham radio for Dummies مراجعه کنید. همچین می‌توانید خلاصه ای از کتاب Propagation and Radio Science که توسط دوست عزیزم مهدی عسگری در مورد پروپگیشن و رفتار باندهای مختلف در فروم جامعه رادیو آماتوری ایران نوشته شده است را مطالعه کنید.

مدولاسیون

تا به اینجا با فرکانس‌های ارتباطی آشنا شدیم و دیدیم که باند HF مناسب برای ارتباط راه دور بوده و باندهای بالاتر مانند VHF برای ارتباطات نزدیک (زیر 100 کیلومتر) مورد استفاده قرار می‌گیرند. فرکانس‌های خیلی پایین مانند چند ده کیلو هرتز و یا خیلی بالا در حد چند گیگا هرتز نیز برای برخی علاقه‌مندان جذابیت خاص خود را دارد ولی اکثر فعالیت رادیو آماتوری در باندهای HF VHF UHF محدود می‌شود و کمتر کسی در فرکانس‌های پایین به دلیل آنتن‌های بزرگ و فرکانس‌های بالا به دلیل تجهیزات دقیق و گران قیمت کار می‌کند.

در این قسمت با مدولاسیون‌های دامنه و یا همان AM و FM و مشتقات آن‌ها آشنا می‌شویم.

ساده‌ترین مدولاسیون که اولین بار برای مدوله کردن صوت بر روی امواج رادیویی برای پخش همگانی رادیو مورد استفاده قرار گرفت مدولاسیون AM است. مدولاسیون AM از سه بخش کریر، باند کناری بالا و باند کناری پایین تشکیل می‌شود.

سیگنال کریر

اگر یک سیگنال صوتی 1 کیلوهرتز را با مدولاسیون AM با یک موج رادیویی مخلوط کنیم در حوزه فرکانس همچین شکلی خواهیم داشت.

سیگنال کریر

مدولاسیون AM مدولاسیون موثری نیست به این دلیل که دامنه کریر تقریبا دو برابر دامنه موج صوتی است و بیشتر توان صرف تولید آن می‌شود و در برقراری ارتباط هیچ کاربردی ندارد بنابراین حذف آن هیچ چیزی اشکالی ندارد. همچنین بعد از مدولاسیون، موج صوت مورد نظر ما هم در Upper Side Band و هم دقیقا در Lower Side Band یا قرار دارد. (معمولا به طور مخفف به این دو باند کناری بالا و پایین LSB و USB گفته می‌شود.) یعنی ما اطلاعات مورد نظر خود را (منظور صوت) داریم دو بار و دقیقا به یک شکل ارسال می‌کنیم و یک کریر بی استفاده نیز در وسط داریم. اولین قدم برای موثرتر کردن مدولاسیون AM حذف کریر است. اگر کریر را از مدولاسیون AM حذف کنیم به مدولاسیون DSB یا Double Side Band می‌رسیم که مشتقی از مدولاسیون AM است.

پل دیود

برای تولید DSB می‌توان از Balanced Modulator کمک گرفت که مدار آن شامل یک پل دیودی و دو ترانسفورمر است. مدولاسیون DSB دقیقا همان مدولاسیون AM است ولی سیگنال کریر در آن تا حد خیلی خیلی زیادی تضعیف می‌شود.

تضعیف کریر

اکنون در خروجی مدولاتور فقط USB و LSB داریم پس تا اینجا توانستیم از کریر خلاص شویم. حال چون اطلاعات ما در LSB و USB دقیقا با هم برابر است پس می‌توان با یک فیلتر کریستالی بسیار باریک (با پهنای باندی در حد 3 کیلوهرتز) به سادگی یکی از باندهای کناری را به دلخواه حذف کرد. در نهایت یا یک LSB داریم یا USB. با این کار ما توانستیم مدولاسیون SSB را تشکیل دهیم که بیشترین کاربرد را در ارتباط صوتی رادیو آماتوری داشته و چون پهنای باند کمتری از AM اشغال می‌کند ولی هیچ چیزی از اطلاعات ما حذف نشده است بنابراین بازده مدولاسیون ما نسبت به AM بسیار بیشتر شده است.

تضعیف باند کناری

 

SSB یا Single Side Band به طور کلی هم به USB اطلاق می‌شود و هم به LSB ولی اینکه در هر باند از کدام یک استفاده شود به قوانین ITU برمی‌گردد. (روی فرکانس‌های 10 مگاهرتز و بالاتر از مد USB باید استفاده شود فرکانس‌های پایین تر باید از LSB استفاده شود.)

مدولاسیون FM بیشتر در VHF و UHF و دستگاه‌های دستی استفاده شده و بدلیل اینکه دامنه خروجی در مدولاسیون FM ثابت است و فقط فرکانس آن با توجه به موجی که می‌خواهیم با آن مدوله کنیم تغییر می‌کند (برعکس SSB که توان خروجی رادیو با تغییرات دامنه صوتی اوپراتور تغییر می‌کند.) پس نحوه اشکار سازی آن نیز در گیرنده با AM متفاوت است و به همین خاطر نسبت به نویزهای محیطی مقاوم است برخلاف AM که به شدت تحت تاثیر نویزهای محیطی قرار می‌گیرد. به همین دلیل است که کیفیت صدا در پخش FM بیشتر است. همچنان بازده SSB نسبت به FM بیشتر بوده و تنها مزیت FM مقاوم بودن نسبت به نویز است.

ارتباط صوتی و مورس

هر کدام از تکه باندهای رادیو آماتوری نیز به تکه‌های مختلفی توسط ITU تقسیم شده‌اند که هر قسمت مربوط به یک نوع خاص از مکالمه اختصاص یافته است. در تصویر زیر که مربوط به تقسیمات باندها در ایالات متحده است مشاهده می‌کنید که در باند 40 متر از 7.000 تا 7.125 به مورس و RTTY (بخوانید رادیو تله تایپ. یک مد ارسال متن از طریق صوت مثل مورس) اختصاص یافته است و از 7.125 تا 7.300 که انتهای باند است صوتی و تصویر اختصاص یافته است. همچین دارندگان گواهینامه درجه 3 یا همان Novice فقط امکان برقراری ارتباط مورس (همان CW) را آن هم فقط از 7.025 تا 7.125 دارند.

ارتباط مورس

ارتباط صوتی می‌تواند به صورت FM یا AM یا DSB و یا SSB به دلخواه اپراتور رادیو باشد. ولی معمولا از SSB به دلیل بهینه بودن و اشغال کردن پهنای باند کمتر استفاده می‌کند. البته در باندهای بالاتر هم از FM استفاده می‌شود و هم از SSB.

ارتباط مورس ساده‌ترین مد ارتباط است و ساختن آن به سادگی روشن و خاموش کردن یک فرستنده است. یعنی اگر یک فرستنده که یک کریر خالی در خروجی دارد یا یک فرستنده AM بدون صدا را با استفاده از یک رله و طبق الفبای مورس روشن و خاموش کنیم می‌توانیم مورس ارسال کنیم.

بدلیل اینکه کریر پهنای باند خیلی کوچکی دارد (در تئوری به صفر میل کرده ولی در عمل باید کمتر از 10 هرتز باشد.) دامنه ارسالی ما برخلاف SSB که باید در تمام پهنای باند صوتی که حدود 3 کیلوهرتز است پخش شود، در یک کریر متمرکز می‌شود. (پهنای باند و دامنه با هم ارتباط دارند. در یک دامنه ثابت وقتی پهنای باند زیاد می‌شود دامنه در پهنای باند پخش می‌شود.) به همین دلیل است که قدرت سیگنال دریافتی از یک فرستنده 5 وات مورس در شرایط برابر (مثل موقعیت مکانی و زمانی و آنتن) تقریبا مساوی با یک فرستنده 100 وات SSB در یک گیرنده است.

برای دریافت ارتباطات رادیو آماتوری و فقط گوش دادن به آن در هیچ جای دنیا نیازی به مجوز برای گیرنده نیست. شما همین الان هم می‌توانید با ساختن یک گیرنده دستساز به راحتی مکالمات روی باند 20 متر و 40 متر را دریافت کنید. توجه کنید که رادیوهای معمولی و خانگی که موج کوتاه را دریافت می‌کنند، توانایی دریافت SSB را ندارند. (بعضی از مدل‌های دیجیتال رادیوهای تکسان و سونی این قابلیت را دارند.)

برای بازدید از مدارات مختلف گیرنده از این وبسایت که متعلق به یک رادیو آماتور برزیلی به نام میگوئل است بازدید کنید. طرح‌های این رادیو آماتور به وفور توسط رادیو آماتورهای ایرانی ساخته شده و کاملا عملی هستند.

همچنین یکی از رادیو آماتورهای کشور عزیزمان وبسایتی جهت خرید کیت‌های گیرنده در باندهای مجاز رادیو آماتوری در ایران راه‌اندازی کرده که می‌توانید به راحتی با ایشان مکاتبه کرده و کیت را خریداری کنید و تا برگزاری ازمون و دریافت گواهینامه رادیو آماتوری خود، به مکالمات رادیویی گوش کنید و دایره ی دانسته‌های خود را گسترده تر کنید و گوش‌های خود را به صدای رادیو عادت دهید. توصيه بسیاری از رادیو آماتورهای حرفه ای به افراد مبتدی این است که ابتدا یک راديوي کوچک و ساده تهیه کرده و به تماس دیگران گوش کرده و خواص فرکانس‌های مختلف را در طول ساعات مختلف شبانه روز تست کنند. در اصطلاح به افرادی که فقط شنونده هستند SWling گفته می‌شود که مخففی از عبارت Shortwave Listening بوده و طرفداران بسیار زیادی در تمام دنیا دارد. حتی برخی افراد تمام عمر خود فقط اقدام به گوش دادن می‌کنند و هیچ وقت اقدامی برای دریافت گواهینامه برای ارسال نمی‌کنند!

باز هم اگر توانایی خرید یا ساخت گیرنده و برپایی آنتن را ندارید، می‌توانید WebSDR ها استفاده کنید. این ایستگاه‌ها که در نقاط مختلف نصب شده‌اند گیرنده‌های پهن باندی هستند که از طریق اینترنت قابل دسترسی بوده و شما به راحتی می‌توانید با وارد کردن فرکانس، اطلاعات دریافت شده روی آن رادیو و مکالمات در حال انجام در آن منطقه را بصورت زنده گوش کنید.

ارتباط تصویری و دیتا

مد ارتباطی دیگری که معمولا به ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرد SSTV است. SSTV مخفف Slow Scan Tele Vision است. با استفاده از SSTV می‌توان تصاویر را با رزولیشن پایین و از طریق فرکانس‌های صوتی ارسال کرد. ارسال هر تصویر با توجه به نوع ارسال SSTV (انواع مختلف آن از نظر حداکثر رزولیشن و دقت رنگ یا سیاه سفید یا رنگی بودن با هم متفاوت‌اند.) ممکن است از 10 ثانیه تا حداکثر 5 دقیقه طول بکشد. از آن جایی که تبدیل تصویر به صدا مورد نیاز است وجود یک کامپیوتر یا یک مینی پی سی مانند رزبری پای کنار رادیو برای ارتباط دیتا و تصویر ضروری است. در واقع نرم افزار، تصویر را به صوت تبدیل می‌کند.

شاید برای شما مفید باشد: آموزش رزبری پای از 0 تا 100

همچنین در برخی رویدادهای سالانه ایستگاه فضایی بین المللی تصاویر SSTV از فضانوردان و دستاوردهای ناسا به سمت زمین ارسال می‌کند که مورد توجه علاقه‌مندان در سراسر دنیاست. برای مطالعه بیشتر کلیدواژه ARISS و ISS SSTV Event را گوگل کنید.

SSTV

مدهای دیتا انواع و اقسام مختلفی دارند که معروف‌ترین آن‌ها BPSK، RTTY، FT8، JT9، PSK31، Hell و 8PSK هستند. از طریق این مدها می‌توان پیام‌های متنی را به شکل صوت درآورده و با رادیو ارسال کرد. نکته خاص اینجاست که بدلیل ماهیت برخی مدهای دیجیتال برخلاف مورس و SSB حتی اگر نسبت سیگنال به نویز منفی! در گیرنده داشته باشند (مانند سیگنال GPS) به راحتی توسط نرم افزار قابلیت دیکد شدن هستند در صورتی که ممکن است اصلا صدای آن‌ها قابل شنیدن با گوش نباشد!

نسبت سیگنال به نویز

به طور کلی هر چیزی که بتواند صوت را بدون اضافه کردن یا کم کردن چیزی مثل فیلترهای صوتی، حذف کننده نویز، فشرده سازها و یا AGC ها ارسال کند می‌تواند به عنوان فرستنده مدهای دیجیتال و SSTV مورد استفاده واقع شود، مثل تلفن خانگی با سیم. در صورتی که کوچک‌ترین تغییری در فرکانس و دامنه صدا ایجاد شود ممکن است بخشی از اطلاعات از دست برود.

برای ارسال و دریافت مد دیجیتال می‌توان از نرم افزارهای رایگان Fldigi و برای SSTV از MMSSTV استفاده کرد.

در قسمت بعد در مورد علائم خطاب، محتوای تماس‌ها و نحوه برقراری آن‌ها صحبت خواهیم کرد. منتظر نظرات شما هستیم!

 

دسترسی به سایر قسمت‌های این مجموعه آموزشی:

قسمت اول

قسمت دوم

قسمت چهارم

قسمت پنجم

انتشار مطالب با ذکر نام و آدرس وب سایت سیسوگ، بلامانع است.

شما نیز میتوانید یکی از نویسندگان سیسوگ باشید.   همکاری با سیسوگ

22 دیدگاه در “رادیو آماتوری چیست و چرا به آن نیاز داریم قسمت سوم

  1. Avatar for ساعد رثائی ساعد رثائی گفت:

    سلام، من علاقه زیادی به اینگونه رادیو ها دارم و میخواهم فعلا فقط شنونده باشم..چطور میتوانم یه گیرنده یا کیت اون رو در مشهد بدست بیارم و برای شروع کار فقط گوش کنم.لازم بذکره که من فقط یه lingsw مبتدی و بدون اطلاعات علمی هستم. سپاس

    1. Avatar for Mahdi.h   Mahdi.h   گفت:

      سلام
      معمولا رادیو آماتور ها با دانگل rtl-sdr شروع میکنند که قیمت مناسبی داره برای شروع.
      برای شروع کار و آشنایی میتونید از این سری مطلب استفاده کنید
      https://sisoog.com/2023/09/13/setup-rtl-sdr/

  2. Avatar for hamedprophet hamedprophet گفت:

    سلام. من همیشه از دنبال کردن مطالب این سایت لذت می‌برم. تو قسمت sstv یه سوالی که برام پیش اومده آیا پروتکلی هست که بشه با سخت افزار و توان منطقی (توان زیر 30 وات) دیتا تو برد 100 کیلومتر فرستاد. در اصل اگه بشه اینکارو کرد میشه از اون برای سیستم های ترکینگ استفاده کرد (البته تو محیط بدون مانع مثل دشت)

    1. Avatar for زئوس Zeus زئوس Zeus گفت:

      برای این کار فکر میکنم از فرکانس های پایین بهتر بشه جواب گرفت – فکر میکنم شدنی هست – من تا ۵۰ کیلومتر رو جواب گرفتم – البته به خیلی مسائل ربط پیدا میکنه

      1. Avatar for hamedprophet hamedprophet گفت:

        سلام دوباره. ممنون از پاسختون. جناب زئوس واقعا ممنون میشم بفرمایید روی چه فرکانس، امپلیفایر، ماژول و همینطور چه ارتفاع آنتنی جواب گرفتید؟

    2. Avatar for سجاد گلچین پور سجاد گلچین پور گفت:

      همونطوری که زئوس جان هم فرمودن عوامل زیادی دخیل هستن. شما اول باید این موارد رو مشخص کنید. (صد البته بدون در نظر گرفتن فاکتور قیمت نهایی پروژه)
      -تعداد دستگاه های فرستنده
      -تعداد دستگاه های گیرنده
      -وضعیت دستگاه فرستنده (ثابت یا متحرک – قابلیت نصب روی دکل – محدودیت جریان مصرفی که با باتری و پنل خورشیدی باشه یا جریان برق شهری)
      -توان خروجی رادیویی دستگاه
      -نوع اطلاعات ارسالی (صوت یا تصویر)
      -نوع مدولاسیون (انالوگ یا دیجیتال) و پهنای باند اشغال شده در نهایت امر
      -فرکانس کاری شما
      -دیوتی سایکل فرستنده و گیرنده شما (این که چقدر فرستنده روشنه و چقدر خاموشه. در واقع دیوتی سایکل فرستنده یه کسر هست که صورت اون مدت زمانی هست که فرستنده روشنه و مخرج اون هم مجموع مدت زمانی هست که فرستنده روشن و اماده به کار بوده و به درصد هم بیان میشه. مثلا فرستنده های صدا و سیما دیوتی سایکل 100 درصدی دارن بخاطر این که همیشه فرستنده در حال ارساله ولی واکی تاکی ها مثل بیسیم های پلیس دیوتی سایکل کاری پایین تری دارن. زیر 30 درصد به عنوان مثال.
      -نوع ارتباط که یک طرفه هست یا دو طرفه و اگر دو طرفه هست بصورت Half Duplex هست یا Full Duplex
      -وضعیت ارایش فیزیکی دستگاه های گیرنده شما که ایا در حال حرکت هستن یا ثابت هستن و یا اینکه پراکندگی اونها 360 درجه هست یا همیشه در یک سمت مشخص بیشترین تجمع رو دارن.

      اول باید جواب این سوالات مشخص بشه که بشه راجب بقیه ماجرا نظر داد. سناریو مد نظر خودتونو میتونید بنویسید که دقیقا چه کاری تمایل دارید انجام بدید.

      1. Avatar for hamedprophet hamedprophet گفت:

        سلام. مننون از پاسختون.
        سناریویی که در نظر دارم اینه:
        نرخ بیت ریتی که برای داده هام دنبالشم خیلی پایینه ( 24 بیت بر ثانیه هم باشه اوکیه). در مورد مدلاسیون و فرکانس کاریش دنبال سیستمی هستم که نخوام برد براش برد طراحی کنم.
        کل تعداد دستگاه هایی هم که قرار تو تبادل داده شرکت کنند دو تا هستند (ارتباط به صورت p2p)، در اصل هر کدوم از دستگاه ها هم باید داده ارسال کنند و هم داده دریافت کنند البته به صورت half dublex. محدودیت هایی که از نظر آنتن دارم اینه که ارتفاع آنتن transceiver هام یکیش در حدود 20 متر و یکی دیگش تو حدود 2 متره و اینکه و اندازه آنتن هم نمیتونه بیشتر از 1-2 متر باشه (اگه نوعش امنی دایرکشن باشه بهتره برام). جهت گیری فیزیکی هم یکی از آنتن ها بیس و ثابته و اون یکی به صورت محدوده 180 مقابل درجه آنتن بیس حرکت داره.
        از نظر مصرف انرژی 30 وات تو 5 دقیقه برای هر ساعت کاری رو سیستمم توانایی جواب گوییشو داره (در حدود 9 کیلوژول به صورت خالص). دیوتی سایکلم حدود 10 درصده یعنی حدود 5 دقیقه تو هر ساعت انتقال داده دارم و بعدش تا یک ساعت دیگه هیچ انتقال داده ای ندارم.
        یسری راه حل پیدا کردم البته جوابگوی این سناریو نبودند مثل ماژول های مبتنی بر پروتکل LoRa که تو فرکانس های 868 و 433 و 169 مگاهرتز (ماژول های vhf LoRa خیلی محدود و گرون تر هستند) کار میکردند. خوبی ماژول های مبتی بر LoRa این بود که گینشو داخلیشون بالا بود و همینطور یسری قابلیت جالب مثل اینکودینگ دیتا، سوییچ رو کانال در صورت جم شدن و شناسه سخت افزاری رو داشتند. مشکل اساسیشون اینه که محدوده فرکانس کاریشون به صورت line of sight هست و ارتفاع آنتن بیس من در حدود 16 کیلومتر رو پوشش میده و من دنبال برد 50 تا 100 کیلومتر تو دشت باز هستم. دنبال فرکانس های پایین تر مثل باند های رادیو آماتوری بودم که این پست در مورد SSTV رو دیدم.

        1. Avatar for سجاد گلچین پور سجاد گلچین پور گفت:

          پیشنهاد من هم به شما همین ماژول های LoRa هستن. دنبال فرکانس های پایین تر نباشید. همون 433 مگ خوبه برا شما چون هم آزاده و اختلالی از سمت دستگاه های GSM توش وارد نمیشه. ماژول های LoRa به دلیل پروتکل اهسته ای که دارن نیازی به SNR بالا برای دیکد کردن اطلاعات ندارن و امنیت خوبی هم دارن. در نهایت نظر بنده این هست که چند عدد ایستگاه مرکزی استفاده کنید و به عبارتی دیتا هارو از چندین ایستگاه پخش کنید که اون محدوده مد نظرتون رو جواب بده. چون متمرکز کردن تمام تجهیزات و امکانات روی یک نقطه بنظر من کار منطقی نیست و برای کار شما هم جواب نخواهد داد.

          1. Avatar for hamedprophet hamedprophet گفت:

            ممنون. احتمالا باید از همین راهکار استفاده کنم.

  3. Avatar for مهدي مهدي گفت:

    سلام من يه راديو سوني ديجيتال دارم قابليت دريافت فركانس ssb داره چطور و روي چه موجي ميتونم اين فركانس دريافت كنم

    1. Avatar for سجاد گلچین پور سجاد گلچین پور گفت:

      اگر رادیوی شما موج کوتاه یا همون SW رو دریافت میکنه میتونید روی این رنج های فرکانسی به گوش باشید و اگر شرایط و انتنتون مناسب باشه مکالمات رادیو اماتوری رو دریافت کنید.
      باند 40 متر رادیو اماتوری: از 7000 کیلوهرتز تا 7300 کیلوهرتز
      باند 20 متر رادیو اماتوری: از 14000 کیلوهرتز تا 14350 کیلوهرتز
      باند های دیگه ای هم وجود دارن که البته در حال حاضر فعالیت روی اون ها بخاطر شرایط فعالیت های خورشیدی کمتره. ولی اگر سرچ کنید میتونید پیدا کنید رنج های فرکانسی اون باند هارو. مثل باند 80 متر، 15 متر، 10 متر و…
      یادتون باشه حتما رادیوتون رو روی مد SSB بزارید وگرنه احتمالا دریافتی نخواهید داشت!

  4. Avatar for نام نام گفت:

    ممنون از آموزش های شما. موفق باشید.

  5. Avatar for آرین آرین گفت:

    عالی عالی
    سایت رو با چی ساختید؟؟؟؟(کنجکاوی الکترونیکی)

    1. Avatar for زئوس Zeus زئوس Zeus گفت:

      سلام دوست عزیز
      سایت وردپرسی است 🙂

  6. Avatar for علی علی گفت:

    دهه ۷۰ یادمه تصویر برفکی تلویزیون خارجی رو در زنجان دریافت کردم ولی صدا واضح نبود… اون موقع علت رو نمیدونستم و تا مدتها فکر میکردم توهم بوده! ?
    بهار امسال هم رادیوهای ترک و عربی گاهی اوقات با سیگنال بسیار قوی روی FM و در محدوده ی وسیعی در چند شهر مختلف در مرکز ایران دریافت شد که بسیار جالب و شگفت انگیز بود.

    1. Avatar for سجاد گلچین پور سجاد گلچین پور گفت:

      بعله در دهه 70 که پیک فعالیت های خورشیدی رو داشتیم و اکثر مردم هم انتن یاگی برای تلویزیون استفاده میکردن که گین بالایی داره و به راحتی در شرایط مناسب سیگنال کشور های همسایه باهاش قابل دریافته. ناگفته نماند که فرستنده های برادکست توان بسیار بسیار بالایی دارند.

  7. Avatar for امیرمحمدسلیمانی امیرمحمدسلیمانی گفت:

    بسیار دقیق و منسجم و کاربردی نوشته شده است ، مجموعه مطلب بسیار مفیدی است .
    و چقدر خوب که مستند می‌نویسید .

  8. Avatar for Phoenix Phoenix گفت:

    آقای گلچین پور سپاس از زحمتی که می‌کشید. وقتی مقاله‌ای با این کیفیت نوشته می‌شه مشخصه هم بر مباحث فنی و هم بر مباحث تئوری اشراف دارید.

  9. Avatar for علیرضا علیرضا گفت:

    اینقد این بحث جذابه که میزارم وقتی سری اموزش هاش تموم شد بعدش میخونمشون :))

    1. Avatar for زئوس Zeus زئوس Zeus گفت:

      اگر بخش بخش بخونید و کامنت بگذارید ؛ اینطوری نویسنده سعی میکنه هم به سوالات شما پاسخ بده هم این که انگیزه بیشتری برای نوشتن پیدا میکنه 🙂
      اگر کامنتی دریافت نکنه ممکنه دل سرد بشه و دست از نوشتن برداره 😐

  10. Avatar for محمد محمد گفت:

    خسته نباشید میگم بهتون.. بسیاار عالی بود

  11. Avatar for reza reza گفت:

    تشکر بابت بحث جذاب وادامه دادن اون.
    میتونید کمی هم مدیا به اون اضافه کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *