شماتیک چیست؟ | قسمت اول آموزش شماتیک

در این سری آموزش از سایت سیسوگ، قصد داریم به بررسی جامع شماتیک‌ها بپردازیم. در این قسمت، درباره اینکه شماتیک چیست، صحبت خواهیم کرد. پس تا پایان سیسوگ را همراهی کنید؛ همراهی شما موجب دلگرمی ماست.

به‌طورکلی، در حوزه برق و الکترونیک سه نوع دیاگرام وجود دارد: بلوکی، شماتیک و تصویری. هر نوع از این دیاگرام‌ها اهداف ویژه خود را دارند و در موارد خاصی استفاده می‌شوند.

شماتیک چیست؟

یک دیاگرام شماتیک، مانند یک نقشه از مدار الکترونیکی است که تمامی اجزای مدار و نحوه اتصال آن‌ها با یکدیگر را نشان می‌دهد. یک دیکشنری معروف، لغت شماتیک را “نمایش‌دادن یک طرح با استفاده از دیاگرام” معنی کرده است؛ بنابراین، هر شکلی که یک طرح الکترونیکی/الکتریکی را نشان دهد، می‌تواند یک دیاگرام شماتیک نامیده شود.

همچنین، میتوان شماتیک را اینگونه تعریف کرد، نقشه شماتیک مدار (Circuit diagrams)، یک روش برای توصیف ساز و کار مدارهای الکترونیکی است. شماتیک یک مدار، در واقع یک نقشه یا طرحی است که قطعات الکترونیکی بکار رفته در یک مدار، اتصالات بین آن‌ها، روش کارکرد مدار و اطلاعات دیگری را نیز ممکن است نمایش دهد.

• بلوک دیاگرام

بلوک دیاگرام یک نمای کلی از نحوه تعامل مدارهای گسسته در یک دستگاه یا سیستم ارائه می‌دهد. هر مدار با یک بلوک (مستطیلی یا اشکال دیگر) نشان داده می‌شود. همچنین، در این دیاگرام، خطوط ارتباطی، از طریق فلش، روابط بین مدارها را نشان می‌دهند.

• دیاگرام شماتیک

دیاگرام شماتیکی شامل تمام اجزا یک مدار است و هر جز، نماد خاص خود را دارد.

• دیاگرام تصویری

دیاگرام تصویری که دیاگرام ساختاری (layout diagram) نیز نامیده می‌شود، آرایش فیزیکی اجزا را بر روی مدار نشان می‌دهد. درصورتی‌که نیاز به تست یا تعویض قطعات باشد، با استفاده از این دیاگرام می‌توانید به‌سرعت قطعات را پیدا کنید.

هنگامی که می‌خواهیم یک مدار الکترونیکی را رفع اشکال کنیم، ابتدا از بلوک دیاگرام استفاده می‌کنیم تا متوجه شویم که مشکل از کجا است. سپس برای پیداکردن مشکل، به دیاگرام شماتیک مراجعه می‌کنیم و در آخر، دیاگرام تصویری  به ما کمک می‌کند که جزء معیوب را پیدا کنیم و آن را تست و در صورت نیاز، تعویض کنیم.

بلوک دیاگرام چیست و چه ارتباطی با شماتیک دارد؟

بلوک دیاگرام و دیاگرام شماتیک، هر دو، برای کمک به درک مدار و ساده‌تر کردن روش‌های رفع اشکال، استفاده می‌شوند. هر بلوک نشان‌دهنده همه نمادهای شماتیک مرتبط به آن قسمت از مدار است. علاوه بر این، هر بلوک دارای یک لیبل است که مدار مربوط به آن را توصیف یا نام‌گذاری می‌کند.

بلوک‌ها فقط نقش کارکردی ایفا می‌کنند؛ آن‌ها هدف مدار را بدون نشان‌دادن اجزای واقعی آن توصیف می‌کنند. وقتی با نگاه‌کردن به بلوک دیاگرام به درک اولیه از توابع مدار رسیدید، می‌توانید برای کسب اطلاعات، به سراغ شماتیک بروید و آن را بررسی کنید.

مثال:

برای به‌دست‌آوردن درکی بهتر از چگونگی استفاده از بلوک‌های دیاگرام، به مثال زیر توجه کنید.

با فرض اینکه می‌خواهید یک دستگاه الکترونیکی را برای انجام یک کار خاص طراحی کنید، می‌توانید با شروع با یک بلوک دیاگرام، تمام مدارهای موردنیاز برای تکمیل پروژه را نشان دهید. سپس، می‌توانید هر بلوک را به یک دیاگرام شماتیک تبدیل کنید. در نهایت، شما به یک شماتیک کامل خواهید رسید که جایگزین همه بلوک‌ها می‌شود.

روش دیگری نیز برای انجام این کار وجود دارد. تصور کنید که یک شماتیک پیچیده دارید و می‌خواهید از آن برای رفع اشکال دستگاه استفاده کنید. به دلیل اینکه شماتیک، تمام اجزای دستگاه را نشان می‌دهد، ممکن است برای شما تشخیص اینکه کدام قسمت از دستگاه مشکل دارد، دشوار باشد.

نکته

بنابراین، بهتر است، برای پیداکردن مشکل، ابتدا از بلوک دیاگرام استفاده کنید؛ زیرا یک بلوک دیاگرام می‌تواند درک واضحی از نحوه عملکرد هر قسمت نسبت به قسمت‌های دیگر، فراهم کند و سپس، بعد از پیداکردن جز مشکل‌دار در مدار با کمک بلوک دیاگرام، شما می‌توانید برای به‌دست‌آوردن اطلاعات بیش‌تر به شماتیک بازگردید.

شاید برای شما مفید باشد: آموزش الکترونیک از مقدماتی تا پیشرفته 100% رایگان

دیاگرام شماتیک چیست؟

یک دیاگرام شماتیک، مانند یک نقشه از مدار الکترونیکی است که تمامی اجزای مدار و نحوه اتصال آن‌ها با یکدیگر را نشان می‌دهد. یک دیکشنری معروف، لغت شماتیک را “نمایش‌دادن یک طرح با استفاده از دیاگرام” معنی کرده است؛ بنابراین، هر شکلی که یک طرح الکترونیکی/الکتریکی را نشان دهد، می‌تواند یک دیاگرام شماتیک نامیده شود.

دیاگرام شماتیک، یک نمودار الکترونیکی از تمام اجزا مدار است و این امکان را فراهم می‌کند که اجزای مدار و اتصالات آن، در هنگام تست، رفع اشکال و تعمیر یک مدار کوچک یا یک سیستم بزرگ، بررسی شوند.

در واقع، یک نمودار شماتیک نه‌تنها باید تمامی اجزای موردنیاز برای ساخت یک طرح را نشان دهد، بلکه باید نحوه ارتباط این اجزا با یکدیگر را نیز نشان دهد.

در یک دیاگرام شماتیک، خطوط نشان دهنده چه مواردی هستند؟

در یک دیاگرام شماتیک، از یک خط ساده و راست برای نشان‌دادن یک رسانا (هادی) استاندارد استفاده می‌شود؛ خطوط دیگر، کابل‌ها، مسیرهای منطقی، اجزای محافظ و پیوندهای بی‌سیم را نشان می‌دهند. در یک دیاگرام شماتیکی، همواره خطوط اتصال، روابط بین اجزا را نشان می‌دهند.

نمونه شماتیک مدار قدرت

در خواندن شماتیک مدار به چه مواردی توجه کنیم؟

شماتیک یک مدار، به مهندس برق این اجازه را می‌دهد تا با سادگی یک نگاه، به نحوه کارکرد آن پی ببرید. فقط حواستان به یک نکته باشد که ممکن است طرحی که در تصویر شماتیک می‌بینید، با طرحی که به‌صورت فیزیکی بر روی برد چاپ شده است، متفاوت باشد.

همچنین معمولاً در شماتیک، همه قطعات یک خانواده (مثلاً خازن یا ترانزیستور)، با یک ابعاد و یک شکل نمایش داده می‌شوند، در حالی که در واقعیت ممکن است شکل، رنگ و ابعاد متفاوتی داشته باشد. در پایان این سری آموزشی شما قادر خواهید بود تا شماتیک انواع مدارات الکترونیکی را به راحتی بخوانید.

کلام آخر

دوستان این بود قسمت اول آموزش شماتیک، در این قسمت به بررسی انواع دیاگرام هایی که برای نشان دادن مدارهای الکتریکی استفاده می‌شود، پرداختیم و با تصاویری این دیاگرام ها را به شما عزیزان نشان دادیم. سپس به بررسی خطوط استفاده شده در شماتیک و نکاتی که هنگام خواندن شماتیک باید به آنها توجه کنیم پرداختیم.

در قسمت های بعدی به بررسی انواع بلوک دیاگرام ها و نحوه رسم بلوک دیاگرام برای مدارات الکتریکی می‌پردازیم. امیدوارم برای شما عزیزان مفید واقع شود.

خوشحال میشیم نظرتون رو راجع به این دوره آموزشی که تازه شروع شده با ما به اشتراک بزارید.